Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu, phát biểu tại COP26

COP26 là một bước khởi đầu cho chính sách ngoại giao khí hậu của Châu Âu. Nhưng để trở thành nhà lãnh đạo toàn cầu về các vấn đề khí hậu, Liên minh châu Âu và các quốc gia thành viên phải giải quyết chung ba thách thức: làm thế nào để đa dạng hóa nguồn cung năng lượng toàn cầu và chuỗi giá trị công nghiệp; xây dựng quan hệ đối tác đáng tin cậy và liên minh mạnh mẽ; và cung cấp tài chính nhà nước, viện trợ phát triển và cơ cấu đầu tư tư nhân. Do đó, những khu vực này rất đáng để theo dõi để có những bước phát triển tiếp theo.

1. Chuỗi giá trị xanh, an toàn

Tham vọng về khí hậu của Châu Âu cho năm 2030 là giảm 55% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Về dài hạn, EU đặt mục tiêu đạt được sự trung hòa về khí hậu vào năm 2050. Quá trình chuyển đổi xanh này sẽ tốn kém về mặt vật chất, đây là thách thức đối với một lục địa nghèo tài nguyên như châu Âu. Để đạt được sự trung hòa về khí hậu, EU sẽ yêu cầu lượng lithium nhiều hơn 18 lần và gấp 5 lần coban so với mức sử dụng hiện tại vào năm 2030 và gần 60 lần lithium và gấp 15 lần coban vào năm 2050. Tuy nhiên, những nguyên liệu thiết yếu này chủ yếu tập trung bên ngoài châu Âu, ở các nước như Cộng hòa Dân chủ Congo, Chile và Trung Quốc.

Các chính sách trong nước đầy tham vọng được thiết kế để cải thiện hiệu quả tài nguyên và thúc đẩy tái chế và khai thác đô thị là những phần quan trọng của giải pháp. Tuy nhiên, trong một môi trường địa kinh tế thay đổi nhanh chóng, Thỏa thuận Xanh Châu Âu cũng liên quan đến chính sách đối ngoại, cùng với chính sách thương mại và công nghiệp.

Sự phát triển trong những lĩnh vực này sẽ cần phải diễn ra như một phần của quá trình chuyển đổi xanh của Châu Âu. Nhiều khả năng EU sẽ hướng tới việc rút ngắn và đa dạng hóa chuỗi giá trị của mình, đồng thời từng bước thuyết phục các nhà cung cấp nước ngoài áp dụng các tiêu chuẩn của mình. Liên minh có thể sẽ thương mại xanh các sản phẩm năng lượng - chuyển dần từ nhiên liệu hóa thạch sang điện sạch và hydro xanh - và phát triển các nguồn cung cấp nguyên liệu thiết yếu mới, đồng thời làm cho các nguồn cung cấp này ổn định và an toàn thông qua các liên minh và quan hệ đối tác.

2. Mối quan hệ an ninh khí hậu

Thỏa thuận Xanh châu Âu cũng sẽ ảnh hưởng đến chính sách an ninh của EU. Ví dụ, ở các quốc gia có sự giàu có và cấu trúc quyền lực nội bộ được xây dựng trên nhiên liệu hóa thạch, quá trình chuyển đổi xanh có thể dẫn đến tình trạng bất ổn trong nước và mất ảnh hưởng quốc tế. Một số quốc gia trong số này sẽ cố gắng sử dụng quá trình chuyển đổi để củng cố vị trí địa chính trị của họ bằng cách đầu tư và xuất khẩu hydro xanh . Để đánh giá đầy đủ những thay đổi như vậy, EU cần tăng cường năng lực cảnh báo sớm và quét đường chân trời.

Một khía cạnh an ninh khác của quá trình chuyển đổi xanh liên quan đến việc tăng cường điện khí hóa các nguồn cung cấp năng lượng. Mặc dù lưới điện thông minh sẽ tạo cơ hội cho các hình thức hợp tác khu vực mới, nhưng chúng cũng có thể trở nên dễ bị tấn công mạng hơn và các hình thức can thiệp thù địch khác. Do đó, mối quan hệ an ninh - khí hậu không thể tách rời khỏi những nỗ lực rộng lớn hơn để bảo vệ an ninh kỹ thuật số của người châu Âu.

3. Tài chính khí hậu

Để hoạt động ngoại giao khí hậu của Châu Âu phù hợp với mục đích trong những năm 2020, nước này cần có một trụ cột tài chính khí hậu mạnh mẽ. EU đã thông qua gói tài trợ khí hậu đầu tiên vào năm 2009 - đưa EU trở thành người tiên phong trong khu vực - và từ đó đến nay EU vẫn là nhà lãnh đạo toàn cầu. Vào năm 2019, EU, các quốc gia thành viên và Ngân hàng Đầu tư Châu Âu (EIB) đã cung cấp hơn 23 tỷ euro tài chính khí hậu công cho các nước đang phát triển. Đồng thời, EU đang ngày càng tích hợp hành động khí hậu vào các lĩnh vực khác của chính sách tài chính, chẳng hạn như hỗ trợ phát triển chính thức, dưới sự lãnh đạo của Tổng cục Đối tác Quốc tế.

Châu Âu cũng cần tăng cường nỗ lực huy động tiền tư nhân và tìm cách đảm bảo rằng các dòng tài chính thu được phù hợp với quá trình chuyển đổi sang một tương lai các-bon thấp. Ý tưởng này được gắn chặt trong Quy định phân loại của EU - một hệ thống phân loại cho các hoạt động kinh tế bền vững với môi trường sẽ giúp liên minh mở rộng quy mô đầu tư bền vững và thực hiện Thỏa thuận xanh châu Âu - và trong Global Gateway được công bố gần đây, một sáng kiến ​​được thiết kế để thúc đẩy cơ sở hạ tầng xanh các dự án trên toàn thế giới phù hợp với Thỏa thuận Paris và Hiệp ước khí hậu Glasgow.

Do đó, chỉ riêng tài chính công hoặc tư nhân sẽ không đủ. Cũng cần có đủ các dự án chất lượng cao để hấp thụ các dòng tài chính này, làm nổi bật tầm quan trọng của hỗ trợ kỹ thuật. Vì các tổ chức như EIB có kinh nghiệm đáng kể trong lĩnh vực này, họ có thể cung cấp các công cụ ngoại giao khí hậu không thể thiếu.

Kết luận

Ngoại giao khí hậu đang trở thành một quá trình lâu dài thay vì chỉ giới hạn trong các hội nghị lớn. Đổi lại, các quốc gia và thể chế thành viên EU đang ngày càng tập trung nỗ lực về vấn đề khí hậu trên các diễn đàn như G7 và G20, Diễn đàn các nền kinh tế lớn về Năng lượng và Khí hậu, Bộ trưởng Hành động về Khí hậu, Đối thoại Khí hậu Petersberg và Diễn đàn Kinh tế Thế giới, chỉ cần một vài tên.

Ngoài ra, châu Âu cần chú trọng hơn nữa vào việc phát triển các liên minh và quan hệ đối tác song phương mạnh mẽ. EU đã thành lập một Liên minh Xanh với Nhật Bản. Và nó đã khởi động Quan hệ Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Chỉ cần đầy hứa hẹn với Nam Phi tại COP26.

Nhưng chính sách ngoại giao về khí hậu của EU sẽ chỉ đáng tin cậy nếu nó được bắt nguồn từ các chính sách trong nước, đặc biệt là gói Fit for 55. Để trở thành đối tác đáng tin cậy của các nước thứ ba, liên minh sẽ cần giúp phát triển các chính sách khả thi về quá trình chuyển đổi công bằng ở các quốc gia thành viên. Người châu Âu có thể thuyết phục những người khác thực hiện hành động vì khí hậu đầy tham vọng hơn vì họ đã tạo ra một khuôn khổ pháp lý vững chắc cho những nỗ lực của chính họ trong khu vực. Và EU có thể tham gia vào quan hệ đối tác với các quốc gia cần sự hỗ trợ của EU vì khối này có các chính sách về khí hậu trong nước với các cơ chế đoàn kết được xây dựng sẵn. Rốt cuộc, như người ta thường nói: một chính sách đối ngoại mạnh mẽ bắt đầu từ trong nước.

Mauro Petriccione - Peter Van Kemseke

Theo Tạp chí Tri thức Xanh, số 158 - 02/2022