Như đã thông tin tại kỳ trước, Dự án xây dựng đoạn đường Thống Nhất và hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phường Thắng Lợi được UBND tỉnh Thái Nguyên phê duyệt tại Quyết định số 3338/QĐ-UBND ngày 29/12/2011 theo hình thức BT (xây dựng – chuyển giao), giao UBND thị xã Sông Công (nay là UBND thành phố Sông Công) tổ chức đàm phán và ký kết hợp đồng với Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng Thiên Lộc. Dự án có quy mô sử dụng đất lên đến 23ha với 02 hạng mục chính là đường Thống Nhất, phường Thắng Lợi (tổng chiều dài là 01 km) và Hạ tầng khu dân cư đoạn đường Thống Nhất. Thời gian thực hiện là 02 năm (2012-2014).

Ngày 15/8/2011, Dự án được phê duyệt Quy hoạch chi tiết theo Quyết định số 1605/QĐ-UBND của UBND thị xã Sông Công (nay là thành phố Sông Công). Sau đó, Dự án được điều chỉnh thêm sáu lần tại các Quyết định số 1772/QĐ-UBND ngày 14/9/2012, Quyết định số 1212/QĐ-UBND ngày 17/6/2014, Quyết định số 2910/QĐ-UBND ngày 19/12/2016, Quyết định số 838/QĐ-UBND ngày 21/5/2018, Quyết định số 1255/QĐ-UBND ngày 10/7/2019 và Quyết định số 746/QĐ-UBND ngày 22/5/2020.

Ngày 19/9/2013, UBND tỉnh ban hành Quyết định điều chỉnh Dự án, chấm dứt BT và  giao cho Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng Thiên Lộc thực hiện Dự án (bao gồm cả khu dân cư).

Dự án trải qua bốn lần giao đất theo các Quyết định số 3016/QĐ-UBND ngày 10/11/2016, Quyết định số 2232/QĐ-UBND ngày 27/7/2017, Quyết định số 3539/QĐ-UBND ngày 21/11/2018, Quyết định số 3651/QĐ-UBND ngày 12/11/2019. 

Mặc dù được kỳ vọng sẽ góp phần xây dựng đồng bộ hạ tầng kỹ thuật để phát triển thành phố Sông Công trở thành đô thị loại II vào năm 2020; tuy nhiên, kết quả phân tích thực hiện pháp luật tại Dự án cho thấy, trong quá trình thực hiện còn tồn tại rất nhiều vấn đề bất cập, có dấu hiệu vi phạm các quy định về đầu tư, đất đai, xây dựng của chủ đầu tư và chính quyền các cấp.

Qũy đất dành cho phát triển nhà ở xã hội của Dự án đã đi đâu?

Theo quy định tại Điều 3 Quyết định số 67/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng chính phủ, “Chủ đầu tư dự án nhà ở thương mại có quy mô từ 10 ha trở lên và dự án khu đô thị mới trên  địa bàn, phải dành tỷ lệ diện tích đất tối thiểu là 20% diện tích đất ở của dự án đó để đầu tư xây dựng nhà ở thu nhập thấp (tỷ lệ diện tích đất xây dựng nhà ở thu nhập thấp của từng dự án nhà ở thương mại hoặc khu đô thị mới phải được xác định trong quy hoạch chi tiết xây dựng được cấp có thẩm quyền phê duyệt)”.

Tuy nhiên, tại Quyết định số 1605/QĐ-UBND ngày 15/8/2011 về Phê duyệt Quy hoạch chi tiết xây dựng Khu dân cư đoạn đường Thống Nhất, phường Thắng Lợi, và các quyết định điều chỉnh quy hoạch sau này, UBND tỉnh Thái Nguyên không bố trí quỹ đất 20% để đầu tư xây dựng nhà ở thu nhập thấp.

Tại Quyết định số 3338/QĐ-UBND ngày 29/12/2011 của UBND tỉnh Thái Nguyên về việc phê duyệt Dự án, cũng như những quyết định điều chỉnh Dự án về sau cũng không quy định về quỹ đất dành cho phát triển nhà ở xã hội. Đây là nguy cơ hiện hữu đi ngược lại chủ trương của Chính phủ về phát triển nhà ở cho người có thu nhập thấp theo Quyết định số 67/2009/QĐ-TTg.

Vậy chính quyền địa phương đã thực hiện đúng vai trò, trách nhiệm trong quản lý trật tự xây dựng, đất đai hay chưa? Tại sao một Dự án trọng điểm, có vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội của cả một thành phố lớn lại được miễn trừ nghĩa vụ bàn giao quỹ đất phát triển nhà ở xã hội? UBND tỉnh Thái Nguyên có đang bất chấp quy định của Thủ tướng Chính phủ để “ưu ái” cho một công ty tư nhân? Động cơ, mục đích của những sự “ưu ái”, “đặc cách” này là gì?

Căn cứ pháp luật nào để thu hồi đất của người dân đang sản xuất để giao cho UBND phường nhưng không sử dụng, gây lãng phí tài nguyên đất đai?

Theo quy định tại Điều 61, Điều 62, Điều 63, Điều 64, Điều 65 Luật Đất đai 2013, các trường hợp thu hồi đất bao gồm: (1) Thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; (2) Thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; (3) Thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai; (4) Thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyện trả lại đất, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người.

Trong đó, việc thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng phải dựa trên các căn cứ sau đây: (1) Dự án thuộc các trường hợp thu hồi đất quy định tại Điều 61 và Điều 62 của Luật này; (2) Kế hoạch sử dụng đất hàng năm của cấp huyện đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; (3) Tiến độ sử dụng đất thực hiện dự án.

Tại các Quyết định giao đất số 3016/QĐ-UBND ngày 10/11/2016, Quyết định số 2232/QĐ-UBND ngày 27/7/2017, Quyết định số 3539/QĐ-UBND ngày 21/11/2018, Quyết định số 3651/QĐ-UBND ngày 12/11/2019, UBND tỉnh lần lượt giao 945,8m² , 1.567m², 14.702,8m², 4.872,5m² đất cho UBND phường Thắng Lợi quản lý. Tuy nhiên, phần diện tích này được xác định nằm ngoài ranh giới thực hiện Dự án. Vậy, căn cứ nào để UBND thành phố Sông Công thu hồi phần diện tích này của các hộ dân? Căn cứ nào để giao đất cho UBND phường Thắng Lợi quản lý? Việc giao đất này đã có trong Kế hoạch sử dụng đất hàng năm của thành phố Sông Công hay chưa?

Bên cạnh đó, Điều 12 Luật Đất đai 2013 đã quy định, những hành vi bị nghiêm cấm trong quản lý, sử dụng đất đai bao gồm: “Không sử dụng đất, sử dụng đất không đúng mục đích”. Vậy, ai chịu trách nhiệm cho việc UBND tỉnh Thái Nguyên thu hồi đất của người dân đang sản xuất để giao cho UBND phường nhưng không có mục đích sử dụng, gây lãng phí tài nguyên đất đai?

Những câu hỏi này, Tri thức Xanh đã có công văn số 509/2021/BPL-TTX ngày 10/05/2021 gửi UBND tỉnh Thái Nguyên đề nghị công khai, cung cấp thông tin và làm rõ 09 dấu hiệu bất thường trong Dự án. Tuy nhiên, sau hơn 90 ngày đề nghị cung cấp thông tin, UBND tỉnh Thái Nguyên vẫn né tránh, từ chối cung cấp thông tin. Điều này càng đặt ra nhiều nghi vấn về tính minh bạch trong quản lý và sử dụng diện tích đất nêu trên? Hiện nay, UBND phường Thắng Lợi đang sử dụng hơn 22.000m² đất trên vào mục đích gì? Có hay không vấn đề “lợi ích nhóm”, thông đồng, móc nối giữa một số cán bộ thuộc cơ quan nhà nước và doanh nghiệp tư nhân, gây thất thoát tài sản Nhà nước?

Phê duyệt Dự án trái với quy định về Quy chế quản lý Khu dân cư mới

Điều 4 Quy chế quản lý Khu dân cư mới trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên ban hành kèm theo Quyết định số 2186/2007/QĐ-UBND ngày 29/01/2011 quy định: Dự án khu dân cư mới được lập có quy mô chiếm đất nhỏ hơn 20 ha.

Khoản 1, Điều 25 Quy chế quản lý khẳng định: “Mọi tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài có liên quan đến hoạt động đầu tư các dự án khu dân cư mới trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đều phải tuân thủ Quy chế này và pháp luật có liên quan, chịu sự kiểm tra, thanh tra của cơ quan chức năng Nhà nước theo quy định của pháp luật”.

Tuy nhiên, mặc dù dự án Xây dựng đoạn đường thống nhất và hạ tầng kỹ thuật khu dân cư tại phường Thắng Lợi có quy mô 23ha, nhưng UBND tỉnh Thái Nguyên vẫn căn cứ vào Quy chế quản lý Khu dân cư mới để phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình với nhiều “cơ chế”, “ưu đãi”, “đặc cách” tối đa hóa lợi nhuận cho chủ đầu tư. Nguyên nhân, động cơ, mục đích của sự “ưu ái” này là gì?

Như vậy, mặc dù xuất phát điểm là một Dự án theo chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước, đảm bảo quyền có nhà ở của công dân và lợi ích Nhà nước theo Hiến pháp năm 2013. Tuy nhiên, hàng loạt các dấu hiệu sai phạm trong quá trình thực hiện và quản lý Dự án đã đặt ra những dấu hỏi lớn về sự minh bạch trong hoạt động đầu tư, xây dựng và đất đai. Trong khuôn khổ Chuyên đề “Pháp luật và thực hiện pháp luật về Công khai minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động đầu tư, xây dựng và đất đai của cơ quan hành chính ở Việt Nam”, Tri thức Xanh sẽ tiếp tục phân tích cụ thể những bất cập kể trên trong các kỳ tiếp theo.