Kỳ 1: “Quy trình” chuyển hóa hàng chục nghìn mét vuông đất công về tay tư nhân.

Đất đai là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá, là tài sản quan trọng của quốc gia, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là điều kiện cần cho mọi hoạt động sản xuất và phát triển trong đời sống. Hiến pháp năm 2013 tại Khoản 1 Điều 54 cũng đã quy định: “Đất đai là tài nguyên đặc biệt của quốc gia, nguồn lực quan trọng phát triển đất nước, được quản lý theo pháp luật”. Muốn phát huy tác dụng của nguồn lực đất đai, ngoài việc bảo vệ quỹ đất của quốc gia, còn phải quản lý đất đai hợp lý, nâng cao hiệu quả sử dụng đất sao cho vừa bảo đảm được lợi ích trước mắt, vừa tạo điều kiện sử dụng đất hiệu quả lâu dài để phát triển bền vững đất nước. Đất đai có vai trò quan trọng như vậy, nên việc hoàn thiện chế độ sở hữu, quản lý và sử dụng đất đai luôn được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm.

Tuy vậy, việc hoàn thiện chế độ sở hữu, quản lý và sử dụng đất lại không diễn ra trong bối cảnh tĩnh, mà luôn thay đổi liên tục theo tiến trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Trong đó, quá trình cổ phần hóa, cơ cấu sắp sếp lại cơ sở nhà đất thuộc doanh nghiệp Nhà nước thời gian qua đã được cả xã hội quan tâm, bởi đây là nguồn lực vô cùng to lớn của Nhà nước, là xương máu của dân tộc. Nhận thức được những vấn đề đó, Đảng và Nhà nước đã rất nỗ lực hoàn thiện chính sách và pháp luật để kiểm soát, phát huy có hiệu quả các nguồn lực này. Một trong những công cụ quan trọng đó là pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Đây là nền tảng quan trọng để kiểm soát quyền lực công, kiểm soát việc lạm dụng quyền lực của cán bộ, công chức và người đứng đầu, chống thất thoát nguồn lực Nhà nước. Tuy nhiên, do lợi ích kinh tế mang lại quá lớn, mà cả cơ quan quản lý Nhà nước lẫn người đại diện phần vốn Nhà nước tại doanh nghiệp đã bất chấp pháp luật, lách luật, thậm chí ngồi trên pháp luật để chuyển hóa giá trị quyền sử dụng đất của Nhà nước thành tư nhân. Đây là một trong những biểu hiện nguy cơ thời gian qua mà Nghị quyết số 10/NQ-TW, ngày 3-6-2017, của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ năm khóa XII đã chỉ ra: “Xuất hiện những quan hệ không lành mạnh giữa các doanh nghiệp của tư nhân và cơ quan quản lý nhà nước, can thiệp vào quá trình xây dựng, thực thi chính sách để có đặc quyền, đặc lợi, hình thành “lợi ích nhóm”, gây hậu quả xấu về kinh tế - xã hội, làm suy giảm lòng tin của nhân dân”. Nghị quyết 10 cũng đưa ra quan điểm chỉ đạo: Phòng, chống mọi biểu hiện của “chủ nghĩa tư bản thân hữu”, quan hệ “lợi ích nhóm”, thao túng chính sách, cạnh tranh không lành mạnh để trục lợi bất chính.

Trong khuôn khổ các chuyên đề “Pháp luật và thực hiện pháp luật về Công khai minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động đầu tư, xây dựng và đất đai ở Việt Nam” và “Vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền địa phương trong công tác quản lý trật tự xây dựng, đất đai, môi trường”, Tạp chí Tri thức Xanh đã rà soát 50 dự án cổ phần hóa và thoái vốn Nhà nước trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2000-2020. Trong đó, hơn 40.000m² đất thuộc sở hữu nhà nước tại số 93 phố Đức Giang, phường Đức Giang, quận Long Biên đã được “phù phép” hàng loạt quy trình để cuối cùng trở thành khu đô thị đẳng cấp cao của các doanh nghiệp 100% vốn tư nhân. Để bạn đọc tiện theo dõi, Tri thức Xanh sẽ đánh giá, phân tích cụ thể những vấn đề bất cập trong tổ chức thực hiện pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công, quy trình quản lý thực hiện quy hoạch cũng như thực hiện pháp luật về đất đai, xây dựng tại tại khu đất vàng số 93 phố Đức Giang, phường Đức Giang, quận Long Biên trong loạt bài viết dài kỳ: Chuyển hóa tài sản công thành tài sản tư tại khu đất vàng 93 phố Đức Giang.

Nguồn gôc và Quy trình chuyển hóa hàng chục nghìn mét vuông đất công về tay tư nhân:

Về nguồn gốc, khu đất vàng số 93 phố Đức Giang, phường Đức Giang, quận Long Biên vốn là đất công được Nhà nước giao cho Công ty Hóa chất – Bộ Thương mại sử dụng làm văn phòng làm việc và nhà kho từ năm 1996, thời gian thuê đất là 50 năm kể từ ngày 01/01/1996, hình thức thuê đất là nhà nước cho thuê đất trả tiền hằng năm. Công ty Hóa chất – Bộ Thương mại được thành lập từ năm 1958, là doanh nghiệp 100% vốn nhà nước.

Đến năm 2004, Công ty Hóa chất chuyển đổi cổ phần hóa từ doanh nghiệp Nhà nước sang Công ty cổ phần theo quyết định số 0858/2004/QĐ-BTM ngày 28/06/2004 của Bộ trưởng Bộ Thương mại. Từ đây, Công ty đổi tên chính thức thành Công ty Cổ phần Hóa chất, Mã số doanh nghiệp 0100106923, đăng ký lần đầu ngày 15/12/2004.

Vậy, trong suốt quá trình quản lý, sử dụng khu đất và phương án cổ phần hóa, giá trị quyền sử dụng hơn 40.000m2 đất của Công ty Hóa chất và sau nay là Công ty Cổ phần Hóa chất có được đưa vào giá trị doanh nghiệp? Tính đến năm 2014, Vốn điều lệ của Công ty chỉ là 19 tỷ đồng, trong đó, phần vốn Nhà nước tại Công ty chỉ còn 6,65 tỷ đồng (chiếm hơn 34%) và được quản lý bởi Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước – SCIC.

Ngày 26/7/2011, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1259/QĐ-TTg về việc phê duyệt Quy hoạch chung thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 trong đó khu đất số 93 phố Đức Giang, phường Đức Giang, quận Long Biên được quy hoạch thành đất ở; Ngày 06/8/2012, UBND thành phố Hà Nội phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch phân khu đô thị N10 tỷ lệ 1/2000, trong đó bao gồm khu vực khu đất số 93 phố Đức Giang.

Sau khi đồ án quy hoạch phân khu đô thị N10 tỷ lệ 1/2000 được công khai xin ý kiến cơ quan, tổ chức, cá nhân và các bộ, ngành cơ bản thống nhất phương án quy hoạch phân khu đô thị N10 với định hướng quy hoạch khu vực khu đất số 93 phố Đức Giang thành đất ở đô thị, Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước – SCIC đã ban hành Quyết định số 425/QĐ-ĐTKDV ngày 19/8/2014 về việc bán toàn bộ cổ phần Nhà nước tại Công ty Cổ phần Hóa chất.

Ngày 21/11/2014, UBND Thành phố Hà Nội ban hành Quyết định số 6115/QĐ-UBND về việc phê duyệt đồ án quy hoạch phân khu đô thị N10, tỷ lệ 1/2000, trong đó khu vực khu đất số 93 phố Đức Giang, phường Đức Giang, quận Long Biên sẽ được quy hoạch thành đất ở đô thị. Ngày 29/12/2014, Công ty Cổ phần Hóa chất cũng hoàn thành việc thay đổi đăng ký kinh doanh và SCIC đã hoàn toàn thoái vốn Nhà nước “thành công” tại Công ty Cổ phần Hóa chất, để lại khu đất số 93 phố Đức Giang với giá trị quyền sử dụng đất, giá trị lợi thế khu đất cao gấp hàng nghìn lần trước thời điểm thoái vốn!!!

Trùng hợp nhất là vào ngày 21/11/2014, ngay thời điểm UBND Thành phố Hà Nội ban hành Quyết định phê duyệt quy hoạch phân khu đô thị N10, chuyển khu đất số 93 phố Đức Giang thành quy hoạch đất ở đô thị, thì Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Hóa chất nhiệm kỳ 2013-2018 đã họp phiên họp thứ 9, thống nhất chủ trương chuyển nhượng toàn bộ tài sản gắn liền với đất tại số 93 phố Đức Giang, phường Đức Giang, quận Long Biên cho Công ty Cổ phần Hóa chất Nhựa – một công ty 100% vốn tư nhân.

Ngày 28/4/2016, Công ty Cổ phần Hóa chất và Công ty Cổ phần Hóa chất Nhựa đã ký hợp đồng chuyển nhượng tài sản gắn liền với 40.118,9 m² đất thuê tại số 93 phố Đức Giang, phường Đức Giang, quận Long Biên (Hợp đồng số công chứng 16759/CNNĐ), với giá trị chuyển nhượng (trên Hợp đồng) là 16 tỷ đồng.

Tổng cộng tài sản và quyền sử dụng đất đến thời điểm này bao gồm: 26.635,9m² đất thuê trả tiền hàng năm, thời hạn 50 năm; 13.483m² đất thuê hằng năm; 04 tòa nhà văn phòng làm việc với 1.019,6m² sàn xây dựng; Nhà hội trường với 397,4m² sàn xây dựng; 06 nhà xưởng với diện tích sàn xây dựng 1.041,9m²; 32 nhà kho với diện tích sàn xây dựng 7.885,8m².

Sau đó không lâu, ngày 14/9/2016, UBND thành phố Hà Nội có văn bản chấp thuận chủ trương chuyển đổi mục đích sử dụng đất theo quy hoạch tại số 93 phố Đức Giang; Ngày 08/12/2016, Sở Quy hoạch – Kiến trúc đã chấp thuận quy hoạch tổng mặt bằng khu đất 93 phố Đức Giang với hàng trăm nghìn mét vuông diện tích sàn căn hộ (chung cư và thấp tầng).

Ngày 15/9/2017, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ban hành Quyết định số 6458/QĐ-UBND quyết định chủ trương đầu tư Dự án Khu nhà ở, dịch vụ thương mại và văn phòng Plaschem, giao cho Công ty Cổ phần Hóa chất Nhựa làm chủ đầu tư với tổng diện tích sàn xây dựng thương mại và nhà ở là 61.634m² (494 căn hộ); tổng diện tích đất nhà ở thấp tầng là 9.511,5m² (101 nhà ở thấp tầng)... Ngày 20/01/2020, UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 398/QĐ-UBND cho phép Công ty Cổ phần Hóa chất Nhựa chuyển nhượng toàn bộ dự án Khu nhà ở, dịch vụ thương mại và văn phòng Plaschem tại số 93 phố Đức Giang, phường Đức Giang, quận Long Biên cho Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển bất động sản Thế Kỷ.

Như vậy, sau hàng loạt “quy trình”: cổ phần hóa – thoái vốn – điều chỉnh quy hoạch, hàng chục nghìn mét vuông đất đai thuộc sở hữu Nhà nước đã chuyển hóa hoàn toàn thành dự án bất động sản cho doanh nghiệp 100% vốn tư nhân. Đây là “quy trình” được hàng loạt các cơ quan chuyên môn của bộ, ngành, thành phố Hà Nội thẩm định, quyết định, nhưng chưa có một cơ quan nào xác định rõ ràng về nguồn gốc đất, về giá trị tài sản nhà nước, tính đúng giá trị quyền sử dụng đất trong phương án cổ phần hóa và thoái vốn hay tính pháp lý của việc áp dụng đấu giá quyền sử dụng đất theo pháp luật về đất đai.

Hàng loạt những vấn đề bất cập trong tổ chức thực hiện pháp luật tại tại khu đất vàng số 93 phố Đức Giang, phường Đức Giang, quận Long Biên cho thấy những lỗ hổng nguy hiểm trong quy trình quản lý, sử dụng tài sản công, quy trình quản lý thực hiện quy hoạch cũng như thực hiện pháp luật về đất đai, xây dựng... Trong khuôn khổ các Chuyên đề: “Pháp luật và thực hiện pháp luật về Công khai minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động đầu tư, xây dựng và đất đai ở Việt Nam”, và Chuyên đề: “Vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền địa phương trong công tác quản lý trật tự xây dựng, đất đai, môi trường”, nhóm tác giả sẽ tiếp tục phân tích cụ thể những dấu hiệu sai phạm và bất cập tại Dự án này, đồng thời kiến nghị cụ thể với cấp có thẩm quyền, làm rõ lộ trình pháp lý để xử lý những sai phạm của chủ đầu tư và cơ quan quản lý, góp phần khẳng định sự nghiêm minh của pháp luật.

Đức Phúc và nhóm Phóng viên điều tra

Theo Tạp chí Tri thức Xanh - Số 44 - 21

^(*) Bài viết được thực hiện trong khuôn khổ các chuyên đề: “Pháp luật và thực hiện pháp luật về Công khai minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động đầu tư, xây dựng và đất đai ở Việt Nam” và “Vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền địa phương trong công tác quản lý trật tự xây dựng, đất đai, môi trường” (Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội đã chuẩn y thực hiện Chuyên đề tại Công văn số 7643/VP-ĐT ngày 15/8/2019).