Kỳ 2: Quản lý chất thải y tế trong khuôn viên cơ sở y tế

Thực trạng rác thải y tế tại Việt Nam ngày càng diễn biến theo hướng hết sức phức tạp, đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid 19 lan rộng trên phạm vi cả nước. Theo các con số thống kê chưa chính thức, trung bình mỗi ngày có tới 120.000 mét khối nước thải y tế,  350 – 400 tấn chất thải y tế (trong đó có khoảng 42 tấn chất thải y tế nguy hại) được thải ra ngoài môi trường. Trong khi đó, việc xử lý rác thải y tế chưa thực sự hiệu quả, chưa được quan tâm đúng mức. Hiện mới chỉ có 53.4% trong số 1263 bệnh viện trên cả nước có công trình xử lý nước thải, 90% số bệnh viện đã thu gom hàng ngày, 67% cơ sở y tế có lò đốt, 32.2 % xử lý rác thải y tế bằng lò thủ công hoặc công nghệ chôn lấp bệnh viện. Từ những con số trên cho thấy, chất thải y tế đang là một cấn đề cấp bách cần phải giải quyết triệt để, ngăn chặn tình trạng ô  nhiễm môi trường, lây lan dịch bệnh…

Ở kỳ 1, bài viết đã đi vào trình bày các quy định về phân loại, thu gom chất thải y tế, trong số này bài viết sẽ đi vào vấn đề quản lý chất thải y tế trong khuôn viên cơ sở y tế.

Lưu giữ chất thải y tế

Việc thu gom, lưu giữ chất thải y tế trong khuôn viên cơ sở y tế cần phải đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình thực hiện như:

Thứ nhất, bố trí khu vực lưu giữ chất thải y tế trong khuôn viên cơ sở y tế đáp ứng các yêu cầu sau: Bệnh viện và cơ sở y tế xử lý chất thải y tế theo mô hình cụm phải có khu vực lưu giữ chất thải y tế đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật theo quy định tại Mục A Phụ lục số 03 ban hành kèm theo Thông tư này; Cơ sở y tế không thuộc đối tượng quy định tại Điểm a Khoản này lưu giữ chất thải y tế đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật theo quy định tại Mục B Phụ lục số 03 ban hành kèm theo Thông tư này.

Thứ hai, có khu vực lưu giữ riêng cho từng loại chất thải: Từng loại chất thải phải được lưu giữ riêng tại khu vực lưu giữ chất thải tạm thời trong khuôn viên cơ sở y tế, trừ trường hợp các loại chất thải này có cùng tính chất, không có khả năng gây phản ứng, tương tác lẫn nhau và có khả năng xử lý bằng cùng một phương pháp.

Thứ ba, về thời gian lưu giữ chất thải lây nhiễm: Đối với chất thải lây nhiễm phát sinh tại cơ sở y tế, thời gian lưu giữ không quá 02 ngày trong điều kiện bình thường. Trường hợp lưu giữ chất thải lây nhiễm trong thiết bị bảo quản lạnh ở nhiệt độ dưới 8°C, thời gian lưu giữ tối đa không quá 07 ngày; Đối với chất thải lây nhiễm được vận chuyển từ cơ sở y tế khác về để xử lý theo mô hình cụm hoặc xử lý tập trung, phải xử lý ngay trong ngày. Trường hợp chưa xử lý ngay trong ngày, phải lưu giữ ở nhiệt độ dưới 20°C và thời gian lưu giữ tối đa không quá 02 ngày; Đối với cơ sở y tế có lượng chất thải lây nhiễm phát sinh dưới 05 kg/ngày, thời gian lưu giữ không quá 03 ngày trong điều kiện bình thường và phải được lưu giữ trong các bao bì được buộc kín hoặc thiết bị lưu chứa được đậy nắp kín.

Thứ tư, về thời gian lưu giữ chất thải nguy hại không lây nhiễm: thời gian lưu giữ không quá 01 năm kể từ thời điểm phát sinh chất thải. Trường hợp lưu giữ quá 01 năm do chưa có phương án vận chuyển, xử lý hoặc chưa tìm được cơ sở xử lý chất thải nguy hại phù hợp thì cơ sở y tế phải báo cáo bằng văn bản riêng hoặc kết hợp trong báo cáo kết quả quản lý chất thải y tế hằng năm của đơn vị cho cơ quan có thẩm quyền theo quy định tại Điều 13 Thông tư này và cơ quan có thẩm quyền khác theo quy định của pháp luật.

Thứ năm, với các cơ sở y tế chưa có điều kiện xử lý chất thải y tế: Đối với các cơ sở y tế ở vùng sâu, vùng xa, miền núi, hải đảo khó khăn, không có biện pháp xử lý phù hợp thì chất thải lây nhiễm sắc nhọn được lưu giữ an toàn trong bể bê tông trong khuôn viên cơ sở y tế sau khi đã xử lý tiệt khuẩn chất thải và phải có biển cảnh báo tại khu vực lưu giữ chất thải.

Chuyển giao chất thải y tế

Hiện nay không phải cơ sở y tế nào cũng có khả năng, điều kiện, phương tiện, cơ sở vật chất để tiến hành xử lý chất thải y tế. Do đó với trường hợp trên, cần thực hiện chuyển giao chất thải y tế đến đúng nơi xử lý. Việc chuyển giao này cần tuân thủ theo các quy định sau đây:

-  Chất thải y tế nguy hại phải được chuyển giao cho đơn vị có giấy phép phù hợp theo quy định của pháp luật, số lượng chất thải sau mỗi lần chuyển giao phải được ghi đầy đủ trong sổ giao nhận chất thải theo mẫu quy định tại Phụ lục số 06 ban hành kèm theo Thông tư này và sử dụng chứng từ chất thải nguy hại theo quy định;

- Chất thải rắn thông thường được chuyển giao cho đơn vị có chức năng phù hợp để vận chuyển, xử lý theo quy định của pháp luật hiện hành.

- Đơn vị nhận chuyển giao chất thải y tế phải thực hiện vận chuyển theo quy định, không làm thất thoát chất thải y tế ra bên ngoài. Chất thải y tế phải được xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật về môi trường.

- Cơ sở y tế thực hiện xử lý chất thải y tế nguy hại theo mô hình cụm do Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phê duyệt; việc bàn giao chất thải y tế để xử lý theo mô hình cụm phải được ghi vào sổ giao nhận chất thải y tế nguy hại theo mẫu quy định.

Giảm thiểu chất thải y tế

Để có thể giảm thiểu tác hại xấu tới môi trường của chất thải y tế, yếu tố quan trọng, thiết yếu là phải giảm thiểu chất thải y tế thông qua một số biện pháp như:

- Mua sắm, lắp đặt, sử dụng vật tư, thiết bị, dụng cụ, thuốc, hóa chất và các nguyên, vật liệu phù hợp với nhu cầu sử dụng.

-  Đổi mới thiết bị, quy trình trong hoạt động chuyên môn y tế và các biện pháp khác để giảm thiểu phát sinh chất thải y tế.

- Có biện pháp, lộ trình và thực hiện hạn chế sử dụng sản phẩm nhựa sử dụng một lần, túi ni lông khó phân hủy nhằm giảm thiểu phát sinh chất thải nhựa.

-  Phân loại chất thải nhựa để tái chế hoặc xử lý theo quy định của pháp luật.

Dựa trên các thông tư, quy định về chất thải y tế, hiện nay, Bộ y tế đã đưa ra kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường do chất thải y tế, giai đoạn 2021-2025 với mục đích là phòng ngừa, hạn chế, giảm thiểu nguy cơ, sự cố môi trường do chất thải y tế, chủ động ứng phó, ngăn chặn, xử lý kịp thời sự cố môi trường do chất thải y tế. Đồng thời, chương trình cũng xác định cụ thể các nhiệm vụ, giải pháp, tiến độ, thời hạn hoàn thành, trách nhiệm và mối quan hệ phối hợp của cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc tổ chức triển khai phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường do chất thải y tế, bảo đảm tính kịp thời, an toàn và hiệu quả.

Đặng Quyên

Theo Tạp chí Tri thức Xanh số 159 - 03/2022