Ảnh minh họa (Nguồn: Internet).

Theo phản ánh của nhiều hộ dân tại phường Thắng Lợi, thị xã Sông Công (nay là thành phố Sông Công) thì quá trình thực hiện Dự án xây dựng đoạn đường Thống Nhất và hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phường Thắng Lợi tồn tại rất nhiều sai phạm từ hơn 10 năm nay. Dự án được UBND tỉnh Thái Nguyên giao cho Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng Thiên Lộc (Công ty Thiên Lộc) theo Quyết định số 3338/QĐ-UBND ngày 29/12/2011 thực hiện dưới hình thức hợp đồng BT. Ngoài những bất cập về việc giao đất, cho thuê đất không thông qua đấu thầu, đấu giá, công tác điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm, thu hồi, bồi thường, hỗ trợ GPMB của chính quyền địa phương còn nhiều bất cập khiến người dân bức xúc; công tác đo đạc thiếu khách quan, thu hồi đất trái quy định pháp luật dẫn đến tranh chấp kiện tụng qua nhiều năm nhưng không được giải quyết dứt điểm.

Như Tri thức Xanh đã thông tin tại các kỳ trước, trong tổng số 46 đơn đề nghị, kiến nghị trong lĩnh vực đất đai, bồi thường, môi trường mà UBND thành phố Sông Công tiếp nhận vào năm 2020, Dự án xây dựng đoạn đường Thống Nhất và hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phường Thắng Lợi, thành phố Sông Công là một trong những dự án tồn tại nhiều bất cập và bức xúc liên quan đến người bị thu hồi đất. Dự án được UBND tỉnh Thái Nguyên phê duyệt ngày 29/12/2011 theo hình thức BT, giao UBND thị xã Sông Công (nay là thành phố Sông Công) tổ chức đàm phán và ký kết hợp đồng với Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng Thiên Lộc. Ngày 19/9/2013, UBND tỉnh ban hành Quyết định điều chỉnh Dự án, chấm dứt BT và  giao cho Công ty Thiên Lộc thực hiện Dự án (bao gồm cả khu dân cư).

Người dân bức xúc khi bị cưỡng chế thu hồi đất

Phản ánh với Tri thức Xanh, ông D.Đ.T (trú tại TDP Ưng, phường Thắng Lợi, thành phố Sông Công) cho biết, ngày 16/11/2020, UBND thành phố Sông Công có văn bản quyết định số 1917/QĐ-UBND về việc thu hồi đất để thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư Dự án xây dựng đoạn đường Thống Nhất và hạ tầng kỹ thuật khu dân cư tại phường Thắng Lợi, trong đó có phần diện tích đất của gia đình ông T. 

Không đồng ý vì quá trình thực hiện dự án thiếu minh bạch, và sự vô lý khi nhà nước thu hồi đất của người dân để giao cho doanh nghiệp phân lô bán nền, ông T đã khởi kiện UBND Thành phố Sông Công đến Tòa án nhân dân tỉnh Thái Nguyên liên quan đến việc thu hồi đất trái quy định của pháp luật. Tuy nhiên, “trong quá trình Tòa án giải quyết vụ án, bất ngờ ngày 22/4/2021, Chủ tịch UBND TP Sông Công ban hành Quyết định số 702/QĐ-UBND ngày 22/04/2021 về việc cưỡng chế thu hồi đất đối với tổng diện tích 2.393,5m đất của gia đình tôi” - ông T bức xúc kể lại trong đơn thư gửi Tri thức Xanh.

Bên cạnh đó, ông T cũng thông tin và đề nghị Tri thức Xanh yêu cầu các cơ quan có thẩm quyền làm rõ nhiều dấu hiệu sai phạm tại dự án như: “Quyết định phê duyệt quy hoạch chi tiết này (số 1605/QĐ-UBND ngày 15/8/2011 – PV) hoàn toàn không đúng trình tự, thủ tục theo quy định khi không lấy ý kiến của người dân”; “UBND TP Sông Công thực hiện việc thu hồi đất sai mục đích khi đã giao cho doanh nghiệp triển khai phân lô bán nền, trái với Quyết định phê duyệt của UBND tỉnh Thái Nguyên”; “UBND thành phố Sông Công thu hồi diện tích đất của gia đình tôi sai với vị trí, sại diện tích với thực tế gia đình tôi đang sử dụng”; “UBND TP. Sông Công đã kê khai khống tài sản của gia đình tôi gây thất thoát ngân sách nhà nước, trong quá trình kê khai đã cố tình bỏ sót không kê khai hoặc kê khai thiếu căn cứ, tài sản của gia đình tôi gây thiệt hại nghiêm trọng với số tiền rất lớn”. “Đến tại thời điểm tôi viết đơn này thì gia đình tôi vẫn chưa nhận được quyết định thu hồi đất hợp pháp theo quy định tại mẫu số 10, Điều 2 của thông tư 30 ngày 2/6/2014 của Bộ tài nguyên môi trường hướng dẫn về quyết định thu hồi đất...”

Nhiều dấu hiệu vi phạm pháp luật về đất đai khi cưỡng chế thu hồi đất của người dân nhưng lại giao cho doanh nghiệp không thông qua đấu giá?!

Trong số các dấu hiệu vi phạm tại Dự án, việc cưỡng chế thu hồi đất nông nghiệp của người dân để giao cho doanh nghiệp phân lô bán nền đất ở là rất phản cảm và gây ra nhiều bức xúc nhất.

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 58 Luật Đất đai 2003: Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất theo hình thức đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất khi thuộc một trong các trường hợp: “Đầu tư xây dựng nhà ở để bán hoặc cho thuê” hoặc “Sử dụng quỹ đất để tạo vốn cho đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng”.

Như vậy, Dự án xây dựng đoạn đường Thống Nhất và hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phường Thắng Lợi vừa thuộc trường hợp “Đầu tư xây dựng nhà ở để bán hoặc cho thuê” hoặc “Sử dụng quỹ đất để tạo vốn cho đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng” nên khi giao đất, cho thuê đất phải áp dụng theo các quy định tại Khoản 1, Điều 58 Luật Đất đai 2003.

Bên cạnh đó, cụ thể hóa các quy định của Luật Đất đai 2003 đối với trường hợp sử dụng quỹ đất để tạo vốn cho đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, Khoản 1 Điều 62 Nghị định số 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004 của Chính phủ đã quy định: Việc sử dụng quỹ đất để tạo vốn cho đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng được thực hiện theo một trong hai hình thức sau: “Đấu giá quyền sử dụng đất tạo nguồn vốn bằng tiền để sử dụng trực tiếp cho đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng”; hoặc “Đấu thầu xây dựng công trình và đấu giá quyền sử dụng đất để tạo vốn xây dựng công trình đó trong cùng một gói thầu”.

Tuy nhiên, không hiểu vì lý do gì, mà UBND tỉnh Thái Nguyên lại bỏ qua việc đấu giá, đấu thầu tại Dự án xây dựng đoạn đường Thống Nhất và hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phường Thắng Lợi để giao đất cho Công ty Thiên Lộc?

Thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện Dự án và giao đất sau khi thu hồi

Nhiều đơn kiến nghị, đơn kêu cứu chưa được giải quyết

Theo Điều 5 Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn: Những nội dung công khai để nhân dân biết bao gồm: “Dự án, công trình đầu tư và thứ tự ưu tiên, tiến độ thực hiện, phương án đền bù, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, tái định cư liên quan đến dự án, công trình trên địa bàn cấp xã; quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chi tiết và phương án điều chỉnh, quy hoạch khu dân cư trên địa bàn cấp xã”. Pháp luật chuyên ngành về đầu tư, đất đai, quy hoạch... cũng quy định rõ trách nhiệm xin ý kiến cơ quan, tổ chức và nhân dân chịu tác động trực tiếp khi thực hiện các dự án.

Tuy nhiên, theo phản ánh của dư luận xã hội, mặc dù là một dự án lớn, thu hồi đất hàng chục héc ta, với nhiều tác động xã hội và môi trường, nhưng Dự án xây dựng đoạn đường Thống Nhất và hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phường Thắng Lợi không thực hiện xin ý kiến nhân dân. Do đó, những bức xúc và khiếu kiện kéo dài của người dân là hệ lụy tất yếu.

Trước những bức xúc và yêu cầu của dư luận, Tri thức Xanh đã có nhiều Văn bản yêu cầu UBND tỉnh Thái Nguyên công khai và cung cấp thông tin nhưng từ tháng 3/2021 đến nay, các cơ quan của Tỉnh và UBND Tỉnh vẫn né tránh và từ chối cung cấp thông tin. Dù đã nhiều lần đề cập nhưng UBND tỉnh Thái Nguyên, các sở, ban ngành của Tỉnh vẫn chưa đưa ra một lời giải thích rõ ràng lý do tại sao không thực hiện đấu giá theo quy định của Luật Đất đai 2003 tại Dự án xây dựng đoạn đường Thống Nhất và hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phường Thắng Lợi.

Phải chăng, có những lý do gì ẩn khuất phía sau những quyết định hành chính? Có hay không những quan hệ không lành mạnh giữa các doanh nghiệp của tư nhân và cơ quan quản lý nhà nước, can thiệp vào quá trình xây dựng, thực thi chính sách để có đặc quyền, đặc lợi, hình thành “lợi ích nhóm”, gây hậu quả xấu về kinh tế - xã hội, làm suy giảm lòng tin của nhân dân” như Nghị quyết số 10/NQ-TW, ngày 3-6-2017, của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ năm khóa XII đã chỉ ra?

Tiếp nối những nội dung của Chuyên đề: “Pháp luật và thực hiện pháp luật về Công khai minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động đầu tư, xây dựng và đất đai ở Việt Nam”, nhóm tác giả sẽ tiếp tục làm rõ những dấu hiệu sai phạm và bất cập tại Dự án này, đồng thời kiến nghị cụ thể với cấp có thẩm quyền, làm rõ lộ trình pháp lý để xử lý những sai phạm của chủ đầu tư và cơ quan quản lý, góp phần khẳng định sự nghiêm minh và thống nhất của pháp luật.

Hồng Đức và nhóm PVĐT/Tri thức Xanh số 79-21