Theo báo cáo về thị trường: “Ứng dụng di động 2021” của Appota Group chia sẻ ngày 12/5/2021 vừa qua, Việt Nam hiện có khoảng 70% dân số sử dụng điện thoại di động. Trung bình mỗi người Việt Nam dành 6,5 giờ để sử dụng Internet mỗi ngày. Ngoài ra, Việt Nam hiện đang là quốc gia đứng thứ 7 trên thế giới về số lượng người sử dụng Facebook nói riêng và có khoảng 55 triệu người dùng MXH nói chung. Với số lượng người sử dụng MXH chiếm khoảng 57% dân số, cho thấy MXH đang dần trở thành một môi trường được đông đảo người dân sử dụng để trao đổi thông tin. Tuy nhiên, đồng hành cùng sự phát triển bùng nổ của MXH cũng đã tạo ra nhiều hệ luỵ

Trong thời gian qua, trên một số MXH đã nhiều lần xuất hiện tình trạng một số cá nhân sử dụng các tính năng của MXH như phát sóng trực tiếp (livestream) hoặc chia sẻ bài viết, thông tin, hình ảnh có nội dung vu khống, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của cá nhân, tổ chức… Phần nhiều trong số này sử dụng ngôn ngữ phản cảm, vi phạm thuần phong mỹ tục, tung tin giả, tin sai sự thật, quảng cáo, kinh doanh dịch vụ trái phép,... Tình trạng mua bán dữ liệu cá nhân hiện nay cũng xuất hiện tràn lan trên các MXH, dẫn đến việc kẻ xấu giả mạo cơ quan công an, kiểm sát, tòa án, điện lực để lừa đảo nhân dân với các hình thức khác nhau. Những hành động này đã gây ra sự bức xúc trong dư luận và ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội. Kể từ năm 2017, Bộ Thông tin và Truyền thông đã chỉ đạo Sở Thông tin và Truyền thông các địa phương xử lý nhiều trường hợp người dùng MXH Youtube, Facebook vi phạm, trong đó có các vụ việc đáng chú ý như: Xử phạt kênh Youtube Hoàng Anh-Timmy tại TPHCM; kênh Hưng blog; Hưng troll tại Bắc Giang, kênh Thơ Nguyễn tại Bình Dương…. Đồng thời, Bộ cũng đã phải yêu cầu Google đóng nhiều kênh Youtube khác của người dùng trong nước có nội dung vi phạm pháp luật. Lực lượng công an các tỉnh, thành trên cả nước cũng thường xuyên tăng cường công tác nắm tình hình, tập trung phát hiện, điều tra, xử lý nghiêm các đối tượng có hoạt động sử dụng không gian mạng để tuyên truyền thông tin xấu, độc hại, sai sự thật, gây hoang mang dư luận xã hội.

Chị Bảo - người dân Hà Nội cho biết: “Hàng ngày mình mất khá nhiều thời gian để  lướt các trang MXH mà nhiều nhất là Facebook phục vụ việc bán hàng, kinh doanh trên các trang này của mình. Theo mình thấy, hiện nay ngày càng nhiều thông tin không được kiểm chứng, xấu độc được đăng tải trên này. Việc sử dụng từ ngữ không lành mạnh, thiếu văn hóa cũng được nhiều người vô tư sử dụng mà việc này càng xuất hiện nhiều đối với những người trẻ tuổi khiến mình thấy khá bức xúc. Những hành động thiếu chuẩn mực này đã dẫn đến nhiều hậu quả khó lường như nhiều nghệ sĩ bị bôi nhọ danh dự, nhân phẩm khi bị gắn mác vào những video, clip đồ trụy bị phát tán trên MXH, hay như nhiều bạn trẻ sử dụng ngôn ngữ MXH để giao tiếp thường ngày với người đáng tuổi bố, mẹ mình. Do vậy, mình nghĩ hiện nay rất cần có những biện pháp để giảm thiểu những tác động tiêu cực của MXH đem lại đến với người dùng. Đó có thể là những chuẩn mực đạo đức để ứng xử trên MXH, những hướng dẫn để người sử dụng MXH tôn trọng nhau hơn…”

Trước thực trạng trên, mới đây vào ngày 17/6/2021 Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành quyết định số: 874/QĐ-BTTTT kèm theo đó là  Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội (Bộ Quy tắc). Đây được xem là hành động kịp thời nhằm hướng dẫn người dùng những chuẩn mực trong ứng xử trên MXH. Từ đó góp phần tạo điều kiện phát triển lành mạnh MXH tại Việt Nam, đảm bảo quyền tự do cá nhân, quyền tự do kinh doanh, không phân biệt đối xử nhà cung cấp dịch vụ trong và ngoài nước, phù hợp với chuẩn mực, thông lệ và các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia. Đồng thời cũng từng bước xây dựng chuẩn mực đạo đức về hành vi, ứng xử trên MXH, giáo dục ý thức, tạo thói quen tích cực trong các hành vi ứng xử của người dùng trên MXH, góp phần xây dựng môi trường mạng an toàn, lành mạnh tại Việt Nam.

Cụ thể, Bộ Quy tắc được áp dụng lên 03 nhóm đối tượng là các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong cơ quan nhà nước sử dụng MXH; tổ chức, cá nhân khác sử dụng MXH và các nhà cung cấp dịch vụ MXH tại việt Nam. Ngoài 4 quy tắc ứng xử chung: Tôn trọng, tuân thủ pháp luật; Lành mạnh; An toàn, bảo mật thông tin và Trách nhiệm. Đối với mỗi đối tượng, Bộ cũng ban hành các quy tắc riêng dành cho mỗi đối tượng. Theo đó, cá nhân và tổ chức được khuyến nghị sử dụng họ, tên thật, tên hiệu thật để đăng ký với nhà cung cấp dịch vụ nhằm xác thực tên hiệu, địa chỉ trang mạng, đầu mối liên lạc khi tham gia, sử dụng MXH. Đặc biệt, về vấn đề chia sẻ thông tin, Bộ Quy tắc nhấn mạnh các tổ chức, cá nhân chỉ nên chia sẻ những thông tin có nguồn chính thống, đáng tin cậy. Không đăng tải những nội dung vi phạm pháp luật, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Bên cạnh đó, một số hành vi như dùng từ ngữ gây thù hận, kích động bạo lực, phân biệt vùng miền, giới tính, tôn giáo, ngôn ngữ phản cảm, vi phạm thuần phong mỹ tục cũng được khuyến nghị không nên sử dụng.

Với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong cơ quan nhà nước, Bộ Quy tắc cũng có những khuyến nghị dành riêng cho nhóm đối tượng này. Theo đó, ngoài tuân thủ các quy tắc cho cá nhân, tổ chức nêu trên thì còn phải thực hiện nội quy của cơ quan, tổ chức trong việc cung cấp thông tin lên MXH. Cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong cơ quan nhà nước cũng cần thông báo tới cơ quan chủ quản để kịp thời có hướng xử lý, trả lời, giải quyết khi có những ý kiến, thông tin trái chiều, thông tin vi phạm pháp luật có liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, lĩnh vực quản lý của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động.

Ngoài ra, về phía các nhà cung cấp dịch vụ mạng cũng cần phải tuân thủ một số nguyên tắc nhất định. Có thể kể đến như công bố rõ ràng các điều khoản sử dụng dịch vụ, bao gồm các quyền và nghĩa vụ của nhà cung cấp dịch vụ và người sử dụng. Chủ động phát hiện, thông báo và phối hợp với cơ quan chức năng để xử lý, ngăn chặn, loại bỏ các nội dung thông tin vi phạm bản quyền, vi phạm pháp luật. Đáng chú ý, Bộ Quy tắc còn yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ phải có trách nhiệm hướng dẫn sử dụng MXH an toàn, lành mạnh, hỗ trợ và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của “người yếu thế” trong xã hội. Có biện pháp để bảo đảm sự an toàn và phát triển lành mạnh của trẻ em, trẻ vị thành niên trên môi trường mạng.

Bộ quy tắc được nhiều người đánh giá: “Cùng những quy định “cứng” của pháp luật như Luật An ninh mạng, Luật Dân sự… thì những khuyến nghị mềm như này sẽ trở thành quy tắc giá trị, xuyên suốt trong hành vi ứng xử của tất cả các bên liên quan trong đời thực cũng như trên môi trường mạng”. Tuy nhiên, theo một số người khác lại cho rằng: “Mặc dù Bộ quy tắc đã nêu khá chi tiết, nhưng lại không có tính ràng buộc, không có giá trị bắt buộc thực thi, nên không thể kỳ vọng nó sẽ giúp thay đổi mạnh mẽ cách hành xử của mọi người trên mạng xã hội. Do đó, để thực sự khiến môi trường mạng tốt đẹp hơn thì yếu tố chính vẫn nằm ở người sử dụng. Chỉ khi mỗi người dùng chủ động nâng cao nhận thức của mình khi tham gia mạng ảo thì lúc đó chúng ta mới có một môi trường MXH lành mạnh và an toàn”

Thu Trung

Theo Tạp chí Tri thức Xanh - Số 68 -21