Việt Nam là một trong số ít quốc gia có nhiều lợi thế về tài nguyên biển. Đường bờ biển nước ta dài trên 3.260km trải dài từ Bắc tới Nam với 28 tỉnh thành giáp biển, chứa đựng nhiều nguồn tài nguyên phong phú và đa dạng. Gần đây, xu thế khai thác và sử dụng đất mặt nước ven biển, đất bãi bồi bên biển ngày càng tăng, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động lấn biển

Tuy nhiên, các công trình, hoạt động lấn biển này đã và đang làm thay đổi điều kiện tự nhiên, địa hình, cảnh quan và dòng chảy ven bờ gây bồi lắng, sạt lở ở khu vực lân cận, tác động không nhỏ đến hệ sinh thái, đa dạng sinh học và tài nguyên biển cũng như ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống, sinh kế của người dân trong khu vực.

Như đã phân tích ở kỳ trước, trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, hoạt động lấn biển ở khu vực giáp ranh vịnh Bái Tử Long đang diễn ra với quy mô lớn, điển hình là Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu dân cư đô thị Ocean Park tại khu vực hòn Cặp Xe, xã Hạ Long, huyện Vân Đồn do Công ty TNHH Quan Minh làm chủ đầu tư.

Với quy mô 41,86ha, nằm ngay tại trung tâm thị trấn Cái Rồng, cửa ngõ quan trọng của Khu kinh tế Vân Đồn, Dự án Ocean Park Vân Đồn Dự án được hưởng lợi tối đa từ quy hoạch hạ tầng giao thông đồng bộ từ đường bộ – đường hàng không và đường thủy của Khu kinh tế Vân Đồn khi nằm trên trục đường trung tâm 58m, gần trục đường lớn 334 và ngã 3 kết nối trực tiếp sân bay Vân Đồn, cao tốc mới… Từ vị trí này, chỉ mất từ 5 - 10 phút lái xe để di chuyển đến thị trấn Cái Rồng, cảng Cái Rồng, cảng hàng không và khu kinh tế Vân Đồn... Dự án được giới thiệu ra thị trường nhiều loại sản phẩm gồm: đất nền, shophouse, shop villas, biệt thự đơn và song lập, khách sạn... Dự kiến quy mô dân số lên tới gần 4.000 dân.

Dự án được triển khai thực hiện từ năm 2011 khi Ban Quản Lý Các Khu Kinh tế tỉnh Quảng Ninh lựa chọn Công ty TNHH Quan Minh làm chủ đầu tư tại Văn bản số 91/KKT-QLĐT. Ngày 15/9/2014, UBND tỉnh tiếp tục cho phép Công ty TNHH Quan Minh triển khai thực hiện Dự án.

Ngày 17/1/2017, UBND tỉnh Quảng Ninh đã phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường Dự án tại Quyết định số 199/QĐ-UBND.

Ngày 23/3/2017, UBND tỉnh ra quyết định thu hồi và giao 307.011,7m² đất cho Công ty TNHH Quan Minh xây dựng Khu dân cư đô thị Ocean Park Vân Đồn; Trong đó có 181.175,7m² đất bãi triều, đất có mặt nước và 125.836m² đất bằng chưa sử dụng do UBND xã Hạ Long, huyện Vân Đồn quản lý. Như đã phân tích ở kỳ trước, Dự án đang tồn tại nhiều bất cập về sử dụng, khai thác và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên cũng như bảo vệ và quản lý di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới.

Phê duyệt báo cáo ĐTM trái thẩm quyền?

Theo Khoản 1, Điều 14 và Phụ lục III ban hành kèm theo Nghị định số 18/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy định: Bộ Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm thẩm định, phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường đối với dự án có sử dụng từ 5ha đất trở lên “của khu di sản thế giới”, hoặc “Dự án có lấn biển từ 20 ha trở lên”. Đây là những Dự án có ảnh hưởng to lớn tới môi trường biển và các hệ sinh thái ven biển và cần phải được phê duyệt, thẩm định bởi Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Thứ nhất, Dự án Ocean Park Vân Đồn còn được thực hiện ở khu vực giáp ranh Vườn Quốc gia Bái Tử Long, nằm trong khu vực bảo vệ Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long, một trong những nơi tập trung đa dạng sinh học cao với những hệ sinh thái điển hình như hệ sinh thái rừng ngập mặn, hệ sinh thái rạn san hô, hệ sinh thái tùng áng, hệ sinh thái rừng cây nhiệt đới. Bên cạnh đó còn phải kể đến sự đa dạng về các loài động vật biển với danh sách lên tới 391 loài, trong đó nhiều loài hải sản có giá trị kinh tế cao, được đưa vào loài quý hiếm cần được bảo vệ. Việc lấn biển tại Dự án có nguy cơ làm thu hẹp diện tích các khu vực này và đặc biệt còn có thể làm thay đổi mạnh chức năng, dịch vụ hệ sinh thái do đất ngập nước ven biển mang lại.

Thứ hai, Dự án Ocean Park Vân Đồn có nguy cơ làm thay đổi chế độ thủy động lực học và từ đó làm thay đổi tính chất về môi trường tự nhiên, gây ảnh hưởng to lớn đến quá trình trao đổi vật chất giữa khu vực lấn biển với các khu vực lân cận. Các hệ thống động lực khác như sóng do gió, dòng triều, mực nước cũng bị thay đổi theo.

Thứ ba, ảnh hưởng của hoạt động lấn biển tại Dự án và đặc biệt là vật liệu lấn biển có nguy cơ làm thay đổi các yếu tố chất lượng môi trường nước, môi trường trầm tích khu vực lấn biển. Thông thường, sau khi lấn biển, các khu vực này thường được sử dụng cho các mục đích phát triển kinh tế xã hội và làm gia tăng phát thải chất gây ô nhiễm vào môi trường (nước thải, chất thải sinh hoạt đối với các khu dân cư, đô thị; nước thải, chất thải rắn, khí thải đối các hoạt động phát triển công nghiệp, cảng biển). Đặc biệt ở một số khu vực lấn biển đã có hiện tượng gia tăng hàm lượng chất rắn lơ lửng, tổng hàm lượng Ni-tơ, Phốt-pho, ô nhiễm kim loại nặng.

Mặc dù quy định của pháp luật đã rõ ràng, nhưng không hiểu vì lý do gì để UBND tỉnh Quảng Ninh ban hành Quyết định số 199/QĐ-UBND vượt thẩm quyền Bộ Tài nguyên và Môi trường để phê duyệt ĐTM cho một dự án lấn biển hàng chục héc ta.

Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh khi đánh giá tác động môi trường Dự án liệu có quan tâm đến hậu quả của việc hàng tấn đất đỏ và cát được đổ xuống biển với quy mô lớn để lấn biển, lấp biển? Những lợi ích kinh tế mà Dự án đem lại có đánh đổi được với sự thiệt hại nặng nề về môi trường và đa dạng sinh học ở khu vực vịnh Bái Tử Long? UBND tỉnh Quảng Ninh căn cứ vào đâu để có thể tự ý quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường cho một dự án với diện tích lấn biển khủng như vậy?

Trong khi đó, Chiến lược khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên và bảo vệ môi trường biển đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 (được phê duyệt tại Quyết định số 1570/QĐ-TTg ngày 06/9/2013 của Thủ tướng Chính phủ)  đã yêu cầu “Kiểm soát chặt chẽ các dự án quai đê, lấn biển”.

Vậy, tại sao một dự án có diện tích lấn biển khủng như Dự án Ocean Park Vân Đồn mà vẫn “bỏ sót” các quy định pháp luật quan trọng như vậy? Khi xem xét việc giao khu vực biển cho Công ty TNHH Quan Minh, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã nghiêm túc đánh giá tác động của Dự án đến môi trường và đa dạng sinh học hay chưa?

Những câu hỏi này, rất mong UBND tỉnh Quảng Ninh và Ban Quản lý Khu kinh tế Vân Đồn nghiên cứu một cách nghiêm túc, sớm có câu trả lời phù hợp, cung cấp và công khai đầy đủ thông tin của Dự án để nhân dân cả nước, hàng triệu con người đang sinh sống, xây dựng và bảo tồn Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long như định hướng về Kế hoạch quản lý Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long giai đoạn 2021 – 2025, tầm nhìn đến năm 2040 đã đặt ra.

Thiết nghĩ, việc quản lý và bảo vệ những khu vực có giá trị về cảnh quan như di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long là một việc làm vô cùng quan trọng trong việc xây dựng Vân Đồn trở thành “Đô thị biển đảo xanh, hiện đại, thông minh”. Trong khuôn khổ chuyên đề “Vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền địa phương trong công tác quản lý trật tự xây dựng, đất đai, môi trường”, Tri thức Xanh sẽ tiếp tục làm rõ vấn đề này trong các kỳ tiếp theo.

                                                                                            Phúc Nguyên và nhóm PV.

Theo Tri thức Xanh Số 72-21.