Ở Campuchia có chợ côn trùng bày bán công khai các loại côn trùng, trong đó có cả những loài cần được bảo tồn

Trong một thư ngỏ gửi tới các nhà ra quyết định, các chuyên gia lưu ý rằng đại dịch Covid -19 là một dịch bệnh lây truyền từ động vật sang người (có nghĩa là loại vi rút đã có bước nhảy từ động vật chủ sang người), và một đại dịch khác tương tự hoàn toàn có thể xảy ra trong tương lai nếu không có những hành động chấm dứt nạn buôn bán các loài động vật có nguy cơ truyền bệnh cao, đặc biệt là một số loài thú và một số loài chim mang mầm bệnh có thể truyền sang cho người. Các nguy cơ nhiễm bệnh cao là khi con người tiếp xúc gần với nhiều loài động vật trong môi trường chật hẹp và mất vệ sinh, gồm các loài động vật nuôi lẫn với các loài hoang dã, cả sống lẫn đã chết, đến từ nhiều vùng địa lý khác nhau, tạo điều kiện thuận lợi cho dịch bệnh bùng phát. Đó là các khu chợ, kho hàng, các tụ điểm trung chuyển động vật nằm ngay trong các khu có mật độ dân số cao. 

Hơn 217 chuyên gia trên thế giới hoạt động trong nhiều lĩnh vực, thuộc nhiều tổ chức dân sự xã hội khác nhau đều đồng ý rằng các nhà hoạch định chính sách phải thực hiện những bước sau đây để giảm thiểu nguy cơ bùng phát một đại dịch tương tự trong tương lai: 

● Đóng cửa các chợ buôn bán động vật hoang dã có nguy cơ cao, trong đó ưu tiên đóng cửa các chợ tại những khu vực đô thị tập trung đông dân cư; 
● Khẩn cấp đẩy mạnh nỗ lực chấm dứt buôn bán bất hợp pháp các loài động vật hoang dã và dừng ngay lập tức việc buôn bán các nhóm loài động vật có nguy cơ cao; 
● Tăng cường nỗ lực giảm cầu tiêu thụ đối với các sản phẩm làm từ các loài có nguy cơ cao.

Bức thư ngỏ đã tập hợp các nhà lãnh đạo trong lĩnh vực bảo tồn, y tế công cộng và chuyên gia về bệnh dịch lây truyền từ động vật sang người, những người ủng hộ phong trào Một Sức Khỏe (One Health) ngày một phát triển. Phòng trào này thừa nhận sức khoẻ của chúng ta có sự liên kết chặt chẽ đối với sức khoẻ của động vật và tình trạng môi trường chung. Những cá nhân và tổ chức đã ký thư ngỏ bao gồm các chuyên gia tham gia phong trào One Health từ Liên minh EcoHealth, Đại học California-Davis, Liên minh Đại học One Health Đông Nam Á và Đại học Cornell; Bộ trưởng Bộ Y tế Bhutan, nguyên Tổng thư ký Công ước về Thương mại Quốc tế các loài Động, Thực vật Hoang dã Nguy cấp (CITES); và các nhà lãnh đạo của Liên đoàn Động vật Hoang dã Quốc gia (National Wildlife Federation), Uỷ ban Tư pháp Động vật Hoang dã (Wildlife Justice Commission) và tổ chức WWF.

Thư ngỏ được dịch ra 6 thứ tiếng, trong đó có tiếng Việt, kêu gọi các chuyên gia, tổ chức cùng ký tại www.PreventPandemics.org. 

Ông Marco Lambertini, Tổng Giám đốc WWF Quốc tế phát biểu: “Đại dịch Covid -19 chỉ là một trong những hậu quả về mối quan hệ mất cân bằng rất nguy hiểm giữa con người và thiên nhiên. Nhìn vào nguyên nhân sâu xa của các đại dịch có nguồn gốc động vật trong quá khứ, chúng ta biết rằng – không phải là “liệu có” một đại dịch mới sẽ xảy ra mà chỉ là “khi nào” nó sẽ xảy ra. Để ngăn chặn những đại dịch trong tương lai, buôn bán và tiêu thụ các loài động vật có nguy cơ cao phải được xóa bỏ, và chúng ta phải quyết liệt ngăn chặn nạn phá rừng và suy thoái môi trường – những nguyên nhân dẫn tới sự tương tác mất cân bằng giữa con người và các loài hoang dã. Quá trình phục hồi sau khủng hoảng, chúng ta cần và chỉ có một lựa chọn chuyển đổi xanh, hướng tới một mô hình kinh tế coi thiên nhiên là nền tảng cho một xã hội khoẻ mạnh và một nền kinh tế thịnh vượng. Bảo vệ thiên nhiên và sự đa dạng tuyệt vời của sự sống chính là bảo vệ cuộc sống của chúng ta.”

Ông Keith Martin, Giám đốc Điều hành của Hiệp hội các trường đại học vì Sức khoẻ Toàn cầu tại Washington DC cho biết: “Tất cả chúng ta cần phải lên tiếng và kêu gọi các nhà lãnh đạo thực hiện những chính sách giảm thiểu nhu cầu sử dụng và buôn bán trái pháp luật các loài hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng; đóng cửa các thị trường buôn bán động vật hoang dã được xác định là có nguy cơ truyền nhiễm bệnh cao; và củng cố Chương trình An ninh Y tế Toàn cầu – một chương trình tăng cường năng lực của cộng đồng quốc tế trong phòng ngừa, phát hiện và ứng phó với dịch bệnh. Dịch bệnh không có biên giới vì thế chúng ta cũng phải đoàn kết ứng phó không biên giới. Sức khoẻ và sự an toàn của chúng ta đều phụ thuộc vào hành động đoàn kết này.”

Ông Steve Osofsky, Giáo sư về Chính sách Y tế Công và Sức khoẻ Động vật Hoang dã, Khoa Thú y, Đại học Cornell nói về các chợ động vật hoand dã có nguy cơ cao: “Nếu bạn là một con virus với “mục tiêu” là lây lan, bạn sẽ không thể thiết kế một hệ thống lây nhiễm nào tốt hơn như hiện nay để phát triển thành một đại dịch, đặc biệt là ở các trung tâm đô thị đông dân cư. Trong các điều kiện tự nhiên, bạn sẽ không bao giờ có được cơ hội mà các loài hoang dã ở chen chúc với nhau, bị nhốt lẫn lộn vào chỗ chật hẹp cùng với phân và nước tiểu, và rồi con người xuất hiện. Các mầm bệnh gặp những loài động vật mà chúng chưa bao giờ được tiếp xúc, thật là một cơ hội hoàn hảo để chúng tạo ra các bước nhảy phát tán. Trong số các mầm bệnh này có những loại có thể truyền sang người và tạo ra tình huống mà tất cả chúng ta đang phải gánh chịu hiện nay.”

Được biết tiếp cận thông tin từ Trung tâm Sức khoẻ Động vật Hoang dã Cornell (định nghĩa Một sức khỏe - One Health) là một cách tiếp cận đa ngành, tập trung vào giải quyết các vấn đề giao thoa giữa sức khoẻ động vật hoang dã / động vật nuôi/ con người và sinh kế, và quản trị môi trường. Theo đó các thị trường động vật hoang dã có nguy cơ cao là những địa điểm có xác suất lây lan mầm bệnh virus cao từ động vật hoang dã sang người và sau đó lây truyền giữa người với người. Chúng bao gồm các cửa hàng bán động vật hoang dã đã chết hay còn sống, có nguồn gốc từ nhiều nơi khác nhau, thuộc nhóm nguy cơ cao có thể lan truyền mầm bệnh và có lượng người đến thăm và mua lớn. 

Các loài động vật hoang dã có nguy cơ cao có thể bao gồm nhiều loài. Thông tin về tỷ lệ mầm bệnh trong động vật hoang dã, báo cáo về các đợt lây nhiễm bệnh, và giám sát dịch bệnh ở người vẫn chưa đầy đủ. Theo thống kê hiện tại, những loài có nguy cơ cao bao gồm các loài thú và chim, có nguồn gốc hợp pháp hoặc bất hợp pháp từ hoang dã / tự nhiên, nuôi nhốt hoặc nuôi nhốt thương mại (trừ những loài được chăn nuôi theo luật chăn nuôi, chịu sự quản lý nghiêm ngặt của thú y với nguồn cung đáng tin cậy và không trà trộn động vật hoang dã).

Xuân Linh

Ảnh: Nhật Thăng

Theo Tạp chí Tri thức Xanh - Số: 10 - 20