Người dân sinh sống ở đây chủ yếu là dân tộc Nùng, họ phát triển kinh tế đa phần là trồng cây ăn quả. Tuy nhiên khoảng gần chục năm trở lại đây, đời sống kinh tế và sức khỏe của người dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi sự ô nhiễm do nạn khai thác tài nguyên đất, đá và cát của nhiều doanh nghiệp đóng trên địa bàn. 

Theo nội dung kiến nghị của rất nhiều hộ dân sinh sống tại xã Yên Vượng, huyện Hữu Lũng, Lạng Sơn cho thấy việc UBND tỉnh Lạng Sơn cấp phép cho một số công ty được phép khai thác khoáng sản trên địa bàn đang làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và sức khỏe của người dân nơi đây. Đơn cử như đối với Công ty TNHH Hoàng Khánh có địa chỉ trụ sở tại khu Dốc Mới, xã Sơn Hà, huyện Hữu Lũng, do bà Lê Thị Hồng là Chủ tịch Hội đồng thành viên kiêm Giám đốc Công ty điều hành. Công ty này thành lập Phân xưởng khai thác đá và chế biến tại thôn Trục Quan, xã Yên Vượng và được phép khai thác, chế biến đá vôi để làm vật liệu xây dựng thông thường tại mỏ Ao Si thuộc xã Yên Vượng. Việc nổ mìn và khai thác đá của Công ty này đã khiến cuộc sống của nhiều hộ dân trong khu vực bị đảo lộn. Hàng ngày, người dân luôn chịu ảnh hưởng về bụi gây ô nhiễm trên diện rộng, tiếng ồn của các loại máy khoan, đục đá, tiếng nổ mìn ầm ầm vang dội cả một vùng núi kèm theo đó là một số nhà cửa của dân bị rạn nứt, cây trồng, vật nuôi thậm chí là con người thì luôn bị đe dọa bởi những tảng đá lớn từ trên núi có thể rơi xuống bất cứ lúc nào.

Chạy “bom” lúc thời bình

Anh L.V.Đ - một trong những hộ dân kiến nghị cho biết: “Nhà tôi cách nơi khai thác đá của Công ty TNHH Hoàng Khánh chỉ vài trăm mét. Gần đây, công ty này đã cho nổ mìn khai thác đá khiến đá văng từ trên đỉnh xuống làm thủng cả mái tôn nhà tôi. Còn việc khói bụi do khai thác đá thì hàng ngày gia đình tôi và những người dân nơi đây hàng ngày phải sống chung với ô nhiễm, cây trồng thiếu dinh dưỡng do khói bụi không thể lớn và phát triển. Chúng tôi đã nhiều lần có ý kiến tại các buổi tiếp xúc cử tri, thậm chí gửi cả Đơn kiến nghị lên xã, huyện để đề nghị chính quyền xem xét nhằm đảm bảo đời sống và sức khỏe cho người dân nhưng nhiều năm nay việc này không được giải quyết khiến chúng tôi rất bức xúc. Đất đá do Công ty TNHH Hoàng Khánh khai thác có thể rơi xuống đầu người dân chúng tôi bất cứ lúc nào vì thế cho nên hàng ngày cứ mỗi lần nghe thấy tiếng nổ mìn khai thác, người dân chúng tôi đều phải tìm cách đi sơ tán đi nơi khác để tránh nguy hiểm đến tính mạng. Còn Công ty TNHH Hoàng Khánh, họ cho rằng họ được phép khai thác nên họ không cần quan tâm đến việc họ làm sẽ ảnh hưởng đến người dân như thế nào. Mỗi khi xảy ra thiệt hại đối với người dân, họ đều dùng tiền để giải quyết và ép người dân phải chấp nhận với giá rẻ mạt, còn khói bụi ô nhiễm thì không thể tính đếm và họ làm ngơ”.

Giống như anh Đ, hộ gia đình anh L.V.M cũng phải chịu nhiều thiệt hại về cây trồng do Công ty TNHH Hoàng Khánh khai thác đá. Mảnh đất trồng na của gia đình anh nằm ngay dưới chân núi đá mà Công ty này đang thực hiện nổ mìn khai thác. Hằng ngày, đá trên núi cứ như mưa rào rơi xuống mảnh đất canh tác của gia đình anh giết chết cây trồng. Những cây na giống mới của anh vừa trồng không kịp lớn đã chết. Nguy hiểm hơn cả là ngay sát đó là bãi đất do người dân chưa canh tác nên hàng ngày trẻ nhỏ trong vùng thường dắt bò ra đây chăn thả và chơi đá bóng. Sẽ rất nguy hiểm đến tính mạng con người và vật nuôi khi đất đá từ trên núi rơi xuống. Cũng rất nhiều lần anh kiến nghị đến chính quyền sở tại nhưng kết quả không khả quan chút nào cả. Chị N.T.B - hộ dân đối diện với khu vực khai thác đá núi Si cho biết: “nhà chị mới xây được hơn 05 năm nay, nhưng do việc nổ mìn khai thác đá hàng ngày của Công ty TNHH Hoàng Khánh khiến cho nhà chị hiện nay đã rạn nứt khắp nhà, thậm chí rạn cả nền nhà”. Theo chị miêu tả thì tiếng mìn nổ đinh tai nhức óc, vang dội rung chuyển cả một vùng rừng núi. Mỗi lần như thế nhà chị thường phải sơ tán sang nhà hàng xóm cách xa khu vực để đảm bảo an toàn cho gia đình và người thân. Chị bảo: “Mấy hôm nay mưa lớn nên nước mưa rửa sạch bụi bẩn bám trên cây trồng chứ vài hôm nữa khi trời nắng to thì cây cối ở đây phủ trắng là bụi, nhiều lúc cảm giác không thể thở được”

Để xác thực toàn bộ ý kiến của người dân nêu trong Đơn, ngoài việc phóng viên thực sát địa bàn khu vực, chúng tôi còn tìm đến UBND xã Yên Vượng, được biết: “Việc công dân kiến nghị, UBND xã cũng đã tổ chức hòa giải, yêu cầu Công ty TNHH Hoàng Khánh xem xét bồi thường, tuy nhiên người dân chưa đồng ý..”. Theo cán bộ xã cho biết, trên địa bàn xã Yên Vượng có tất cả 04 khu vực khai thác đá trong đó có 02 khu vực do Công ty TNHH Hoàng Khánh và Công ty TNHH Kim Thạch Phát khai thác là sát với khu vực dân sinh sống. Cũng có nhiều kiến nghị của người dân nhưng hiện nay chưa có cách gì khắc phục được tình trạng này ngoài việc nếu có xảy ra thiệt hại về tài sản của người dân thì UBND xã sẽ tổ chức hòa giải, thương lượng bồi thường. Sau nhiều lần kiến nghị mà không thay đổi được tính chất sự việc, đa phần người dân xã Yên Vượng cho rằng chính quyền sở tại đã không sát sao bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. Anh Đ cho biết: “Bản thân anh nhiều lần cầm Đơn kiến nghị gửi tận tay Chủ tịch UBND xã, tuy nhiên Chủ tịch xã không nhận mà bảo anh nộp tại bộ phận văn thư xã. Đến bộ phận xã cũng không nhận đơn của anh khiến anh phải gửi đơn vượt cấp lên UBND huyện Hữu Lũng. Tuy nhiên cũng đã nhiều tháng nay, cả chính quyền xã và huyện đều chưa có hướng giải quyết dứt điểm trước tình trạng cuộc sống đang bị đe dọa mất an toàn của người dân Yên Vượng”.

Thiết nghĩ, việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoạt động sản xuất, kinh doanh trên địa bàn nhằm góp phần tăng nguồn thu ngân sách là chủ trương đúng đắn. Tuy nhiên cũng cần phải thực hiện đúng theo các quy định của pháp luật và hơn hết cần đảm bảo an toàn tính mạng cho người dân, cây trồng, vật nuôi trên địa bàn. Có như vậy thì địa phương mới có thể phát triển về mọi mặt, đảm bảo an sinh - xã hội. Tạp chí Tri Thức Xanh kính chuyển nội dung kiến nghị của công dân huyện Hữu Lũng đến chính quyền sở tại và các cấp có thẩm quyền xem xét giải quyết. Nhóm phóng viên sẽ tiếp tục phối hợp với cơ quan chức năng nhằm làm rõ sự việc và phản ánh khách quan trên số báo tiếp theo.

Hiền Anh - Nguyễn Hân

Theo Tạp chí Tri thức Xanh - Số: 08 - 20