Những tàu hút cát đang chuẩn bị cho việc hoạt động khai thác ban đêm.

Trong những đợt cao điểm xử lý vi phạm khai thác cát trên địa bàn cả nước thì đã giảm đáng kể cả về số vụ và tính chất vi phạm. Phần lớn các đối tượng chủ mưu, cầm đầu băng nhóm bảo kê không còn hoạt động công khai, trắng trợn như trước. Tuy nhiên, tình hình khai thác cát trái phép, đặc biệt ở các vùng giáp ranh trên các tuyến sông Hồng, sông Đà, sông Mã ở phía Bắc và trên sông Đồng Nai ở phía Nam vẫn diễn biến rất phức tạp.

Để khắc phục những bất cập, hạn chế trong công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động khai thác cát, sỏi và ngăn chặn có hiệu quả tình trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này, từ những năm 2015 đến 2018 Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các bộ, ngành, địa phương thực hiện các giải pháp tăng cường quản lý Nhà nước đối với hoạt động khai thác, kinh doanh tài nguyên cát, sỏi. Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình đã giao Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp và các cơ quan liên quan khẩn trương xây dựng dự thảo Nghị định ban hành Quy chế quản lý hoạt động nạo vét, duy tu các tuyến luồng hàng hải, vùng nước cảng biển và luồng đường thủy nội địa, trong đó lưu ý quy định phân cấp giao địa phương tổ chức cấp phép, thực hiện các dự án nạo vét, duy tu các tuyến luồng có tận thu sản phẩm để triển khai thực hiện.

Hoạt động vận chuyển cát trên sông Hồng vẫn diễn ra tấp nập

Từ năm 2018, các ngành và địa phương đã rà soát các dự án xã hội hóa nạo vét luồng hàng hải, luồng đường thủy nội địa; đối với các dự án cấp bách, đúng quy hoạch, bảo đảm đầy đủ các yêu cầu về quy chuẩn kỹ thuật của tuyến luồng và môi trường cho phép tiếp tục thực hiện trên cơ sở phối hợp, thống nhất với UBND cấp tỉnh; Chủ tịch UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ nếu để xảy ra vi phạm trong quá trình thực hiện dự án; chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ các dự án đang thực hiện, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm... Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong việc lập quy hoạch thăm dò, khai thác cát, sỏi lòng sông, khắc phục tình trạng không tương đồng về độ sâu khai thác cát, sỏi lòng sông trong cùng một lưu vực có nguy cơ ảnh hưởng an toàn các công trình thủy lợi; nghiêm cấm quy hoạch khai thác cát sỏi tại những khu vực có nguy cơ sạt lở cao, các khu vực đang có xu thế thay đổi chế độ thủy văn, thủy lực; hướng dẫn UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương để sớm hoàn thành việc xây dựng, phê duyệt phương án bảo vệ khoáng sản chưa khai thác; quy chế phối hợp quản lý khoáng sản ở khu vực giáp ranh giữa các địa phương. Cùng với đó phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương liên quan trong việc kiểm tra, giám sát hoạt động nạo vét, khơi thông luồng, kết hợp thu hồi cát; thành lập Đoàn kiểm tra một số dự án nạo vét, khơi thông luồng, đề xuất các biện pháp tăng cường quản lý dự án, nhất là các dự án gây bức xúc dư luận xã hội đã được báo chí phản ánh.

Bộ Công an chỉ đạo mở các đợt cao điểm tấn công trấn áp tội phạm và vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác cát, sỏi tại các địa phương; chỉ đạo Công an các địa phương phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan trên địa bàn tăng cường kiểm tra, xử lý các hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép theo đúng quy định của pháp luật. Trường hợp vi phạm nghiêm trọng chuyển cơ quan điều tra để xử lý hình sự.

Bộ Tài chính phải có biện pháp quản lý chặt chẽ hóa đơn thuế đối với việc mua bán cát, sỏi xây dựng; ngăn chặn có hiệu quả tình trạng mua bán, sử dụng bất hợp pháp, hợp thức hóa chứng từ đầu vào đối với cát, sỏi xây dựng mua vào; chỉ đạo các đơn vị thuế tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan trong thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp có hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn; có giải pháp ngăn chặn kịp thời hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác, kinh doanh cát, sỏi và chống thất thu ngân sách Nhà nước.

Hoạt động mua bán, vận chuyển cát tập nập ở Duy Tiên, Hà Nam

Bộ Công Thương chỉ đạo lực lượng Quản lý thị trường phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị liên quan tăng cường kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn việc vận chuyển, kinh doanh cát, sỏi không rõ nguồn gốc; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động các tổ chức, cá nhân hoạt động thương mại trên địa bàn thực hiện nghiêm việc không khai thác, vận chuyển cát, sỏi trái phép, kinh doanh cát, sỏi không rõ nguồn gốc xuất xứ, không đảm bảo điều kiện kinh doanh.

UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phải tăng cường công tác kiểm tra, yêu cầu các đơn vị khai thác cát chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật về thả phao, cắm mốc khu vực khai thác, thông báo niêm yết công khai thông tin của mỏ về diện tích, số lượng tàu hoạt động... để các lực lượng chức năng và nhân dân giám sát; kiểm tra toàn diện các bến, bãi kinh doanh tập kết vật liệu xây dựng trên địa bàn; kiên quyết xử lý những bến, bãi lập sai quy định để lợi dụng tiêu thụ cát, sỏi trái phép, không rõ nguồn gốc; phối hợp chặt chẽ với các địa phương giáp ranh trong việc quản lý khoáng sản nói chung và khai thác cát, sỏi lòng sông nói riêng; xử lý nghiêm các tụ điểm khai thác cát, sỏi lòng sông trái phép; kiểm soát chặt chẽ các bến bãi tập kết cát và vật liệu xây dựng trên địa bàn. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với các tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn; kiên quyết xử lý các tổ chức, cá nhân và trách nhiệm người đứng đầu địa phương nếu để xảy ra tình trạng khai thác, lập bến bãi thu mua cát, sỏi trái phép.

Quy định là như vậy, tuy nhiên vẫn còn không ít địa phương vẫn còn tình trang để hoạt động khai thác cát, sỏi diễn ra rất phức tạp. Những ngày qua, mặc dù các hoạt động sản xuất, kinh doanh gần như bị ngưng trệ do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid – 19, nhóm phóng viên Tri thức Xanh đã tiến hành thị sát về tình hình khai thác cát và các hoạt động bến bãi tập kết cát sỏi để kinh doanh tại một số địa phương như Hưng Yên, Hà Nam, Nam Định, Thái Bình và Thanh Hóa thì thấy một thực tế là cát vẫn bị khai thác tràn lan và các bến bãi thu mua cát vẫn diễn ra tấp nập. Nhất là ban đêm, thậm chí khi chúng tôi thực hiện tác nghiệp gần các khu vực khai thác cát như ở Hà Nam, Thanh Hóa thì thấy xuất hiện nhiều đối tượng theo sát chúng tôi. Vậy trách nhiệm quản lý hoạt động kinh doanh cát này thuộc về ai?. Chúng tôi sẽ phối hợp với các cơ quan chức năng để điều tra thu thập thông tin làm rõ vấn nạn này.

Nghĩa Huy – Lê Dũng