Hàng ngày, trên các tuyến đường bộ vẫn xảy ra va chạm gây mất an toàn giao thông. Kéo theo đó là việc tranh chấp và bồi thường cũng đang gây ra những khó khăn cho lực lượng xử lý tai nạn. Nhóm phương tiện cá nhân sử dụng ô tô, xu hướng tự trang bị camera hành trình trở nên phổ biến. Nhóm phương tiện vận tải hàng hóa và hành khách hiện nay theo thống kê của Tổng cục đường bộ năm 2019 có khoảng gần 20.000 đơn vị kinh doanh vận tải và vẫn còn rất nhiều doanh nghiệp chưa trang bị camera cho các phương tiện của mình. Nhu cầu vận chuyển người và hàng hóa đường bộ hiện nay ước tính chiếm khoảng 50%.  Ngoài ra, tình trạng các xe vận tải hành khách chạy không đúng tuyến, chạy quá số lượt quy định không đảm bảo TTATGT. Người dân sử dụng các phương tiện vận tải hành khách công cộng cũng rất lớn, phức tạp, việc quản lý về chất lượng dịch vụ cũng như bảo vệ tính mạng, tài sản cho hành khách cũng gặp rất nhiều khó khăn. Để giải quyết những vấn đề này, camera hành trình được coi là một sản phẩm rất hữu ích trong việc quản lý xe đang di chuyển trên đường cũng như là bằng chứng để giúp các cơ quan chức năng xử lý được tai nạn hiệu quả hơn. Đặc biệt, trong lĩnh vực giao thông vận tải, công nghệ camera hành trình được trang bị cho phương tiện nhằm giám sát, theo dõi và quản lý hành trình đang được ứng dụng phổ biến hơn rất nhiều. Việc lắp đặt camera theo dõi, giám sát, phát hiện, ghi nhận các hành vi vi phạm quy định pháp luật của người lái xe trong quá trình điều khiển phương tiện tham gia giao thông (ví dụ: ngủ gật hoặc mất tập trung khi lái xe, sử dụng điện thoại khi lái xe, chở quá số người quy định, có hành vi cư xử thiếu văn hóa với hành khách, lái xe quá thời gian quy định, các tình huống bất thường khác...) giúp đơn vị kinh doanh vận tải kịp thời nhắc nhở, cảnh báo, ngăn ngừa lái xe vi phạm đồng thời giúp cơ quan chức năng có căn cứ để xử lý các hành vi vi phạm của người lái xe và đơn vị kinh doanh vận tải, qua đó nâng cao chất lượng dịch vụ của hoạt động kinh doanh vận tải hành khách và nâng cao hiệu quả bảo đảm TTATGT và an ninh trật tự trong lĩnh vực vận tải ô tô. Việt Nam là một trong những quốc gia áp dụng công nghệ muộn hơn so với một số nước trên thế giới và  cũng có đặc điểm riêng về loại hình, cách thức và thói quen sử dụng các phương tiện giao thông. Từ năm 2014, Chính phủ đã ban hành Nghị định 86 về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ô tô, chúng ta đã có những quy định chặt chẽ hơn về điều kiện lắp đặt thiết bị giám sát hành trình của xe, nhằm siết chặt quản lý lộ trình và  hoạt động phương tiện, góp phần giúp hạn chế những hành vi vi phạm quy định về TTATGT. Theo đó, tất cả các xe ô tô kinh doanh vận tải hành khách, xe ô tô kinh doanh vận tải hàng hóa đều phải gắn giám sát hành trình, lưu giữ và truyền dẫn các thông tin theo quy định của Bộ Giao thông vận tải. Các năm tiếp theo, Bộ Giao thông Vận tải yêu cầu Tổng cục Đường bộ Việt Nam tổng kết, đánh giá và hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật về sử dụng thiết bị giám sát hành trình, nhằm siết chặt kinh doanh vận tải. Có nhiều ý kiến chủ xe, lái xe về vấn đề này và đa số cho rằng camera hành trình thực sự là một công cụ hữu ích với người tham gia giao thông.

Ngày 17/01/2020, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 10/2020/NĐ-CP quy định về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ô-tô (Nghị định số 10). Nghị định này thay thế Nghị định số 86/2014/NĐ-CP ngày 10-9-2014 của Chính phủ và chính thức có hiệu lực kể từ ngày 01/4/2020. Nghị định số 10 đã hoàn thiện quy định để phân định rõ giữa khái niệm đơn vị kinh doanh vận tải và đơn vị chỉ cung cấp phần mềm ứng dụng hỗ trợ kết nối vận tải. Cụ thể, kinh doanh vận tải bằng xe ô-tô là việc thực hiện ít nhất một trong các công đoạn chính của hoạt động vận tải (trực tiếp điều hành phương tiện, lái xe hoặc quyết định giá cước vận tải) để vận chuyển hành khách, hàng hóa trên đường bộ nhằm mục đích sinh lợi. Đơn vị chỉ cung cấp phần mềm ứng dụng hỗ trợ kết nối vận tải không trực tiếp điều hành phương tiện, lái xe; không quyết định giá cước vận tải. Theo quy định tại Điều 7 và 8 của Nghị định đến ngày 01/01/2022, đơn vị kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng thực hiện cung cấp đầy đủ các nội dung tối thiểu của hợp đồng vận chuyển qua phần mềm của Bộ Giao thông vận tải, trên cơ sở thông tin của hợp đồng vận chuyển, kết hợp với thông tin từ thiết bị giám sát hành trình, hệ thống sẽ xác định các trường hợp xe du lịch, xe hợp đồng thực hiện quá 30% tổng số chuyến của xe đó có điểm đầu và điểm cuối trùng lặp, các cơ quan chức năng sẽ có căn cứ để kịp thời xử lý theo các quy định hiện hành. Ngoài ra xe kinh doanh vận tải hành khách phải được niêm yết (dán cố định) cụm từ “XE HỢP ĐỒNG” làm bằng vật liệu phản quang trên kính phía trước và kính phía sau xe; với kích thước tối thiểu của cụm từ “XE HỢP ĐỒNG” là 06 x 20 cm; Phải có phù hiệu “XE HỢP ĐỒNG” và được dán cố định phía bên phải mặt trong kính trước của xe,… Nghị định số 10 góp phần tạo lập môi trường kinh doanh vận tải minh bạch, công bằng, thuận lợi, hiện đại và tạo điều kiện cho các đơn vị kinh doanh hoạt động ổn định, phát triển, thuận tiện cho nhu cầu đi lại của nhân dân. Đồng thời, những yêu cầu về đảm bảo TTATGT trong kinh doanh vận tải sẽ được duy trì siết chặt. Theo tính toán của Tổng cục Đường bộ Việt Nam, có khoảng 200.000 xe khách, xe đầu kéo nằm trong diện lắp camera giám sát trước ngày 01/7/2021 nên trong tháng 4/2021, Tổng cục Đường bộ Việt Nam vừa có công văn gửi Sở Giao thông vận tải các tỉnh, thành phố đôn đốc thực hiện lắp đặt camera trên xe và áp dụng phần mềm quản lý bến xe khách theo lộ trình quy định tại Nghị định số 10/2020/NĐ-CP ngày 17/2/2020 của Chính phủ quy định về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ô tô. Theo Tổng cục Đường bộ Việt Nam, tính đến nay, thời hạn lắp đặt camera trên xe và thời hạn áp dụng phần mềm quản lý bến xe khách đối với các bến xe loại 5, loại 6 đã đến gần. Để bảo đảm thực hiện đúng lộ trình lắp đặt camera và lộ trình áp dụng phần mềm quản lý bến xe khách nhằm phục vụ công tác quản lý hoạt động kinh doanh vận tải và quản lý bến xe khách theo đúng quy định, Tổng cục Đường bộ Việt Nam đề nghị Sở Giao thông vận tải các tỉnh, thành phố có văn bản đôn đốc các đơn vị kinh doanh vận tải trên địa bàn có phương tiện thuộc đối tượng phải lắp camera khẩn trương thực hiện việc lắp đặt xong trước ngày 01/7/2021. Tổng cục Đường bộ Việt Nam khuyến cáo, đơn vị kinh doanh vận tải lựa chọn các loại camera chạy trên nền tảng di động 4G hoặc 5G để bảo đảm tối ưu khi truyền hình ảnh và không phải thay thế, tránh lãng phí do trong thời gian tới, các nhà mạng viễn thông sẽ cắt sóng 2G theo lộ trình của Bộ Thông tin và Truyền thông. Tổng cục Đường bộ Việt Nam cũng khuyến cáo, đơn vị kinh doanh vận tải khi ký kết hợp đồng cần có các điều khoản ràng buộc chặt chẽ trách nhiệm của đơn vị cung cấp camera về chủng loại, chất lượng thiết bị phải phù hợp theo quy định; chế độ bảo hành, bảo trì và duy trì đường truyền dữ liệu; camera phải bảo đảm truyền dữ liệu hình ảnh về đơn vị kinh doanh vận tải và về Tổng cục Đường bộ Việt Nam (khi hệ thống xử lý dữ liệu hình ảnh của Tổng cục đi vào hoạt động) theo quy định.

Vận tải giao thông nói chung và vận tải giao thông đường bộ nói riêng luôn đóng vai trò nhiệm vụ trọng yếu của công đoạn phân phối, vận chuyển người và hàng hóa. Nếu như coi nền kinh tế là một cơ thể sống thì hệ thống giao thông là các huyết mạch dùng để vận chuyển các chất dinh dưỡng nuôi các tế bào của cơ thể sống. Vì vậy, việc gắn camera hành trình để quản lý các phương tiện vận tải sẽ góp phần rất lớn để đảm bảo TTATGT cũng như nâng cao chất lượng, đảm bảo sự an tâm của khách hàng trong việc sử dụng dịch vụ.

Tiến Đạt

Theo Tạp chí Tri thức Xanh - Số 63 - 21