Xe máy cũ đặc biệt là những xe máy được đăng ký trước năm 2000 đang là một trong những nguồn phát thải khí độc hại ra ngoài môi trường

Hiện nay, tình trạng ô nhiễm môi trường không khí trong cả nước nói chung và trên địa bàn thành phố Hà Nội nói riêng đang có diễn biến phức tạp, nồng độ các chất ô nhiễm không khí có xu hướng tăng. Ô nhiễm không khí trong đô thị do nhiều nguồn gây ra như công nghiệp, giao thông vận tải, sinh hoạt, xây dựng, xử lý rác thải... trong đó hoạt động của các loại xe cơ giới nói chung và xe mô tô, xe gắn máy nói riêng là một trong những nguồn phát thải một số chất có ảnh hưởng nguy hại đến sức khỏe của con người. Hà Nội có hơn 5,7 triệu xe máy (trong đó, có khoảng 2,5 triệu xe máy cũ đăng ký trước năm 2000) và trên 730 nghìn ô tô, chưa tính nhiều phương tiện từ ngoại tỉnh thường xuyên tham gia giao thông trên địa bàn. Khí thải từ các phương tiện đặc biệt là phương tiện cũ nát bao gồm các dạng hạt bụi lơ lửng, khí ô xít các bon (CO), hiđrô các bon (HC), các dạng ô-xít nitơ (NOx) và các chất khác gia tăng theo thời gian và ngày càng vượt quá giới hạn cho phép. Các chất ô nhiễm này ảnh hưởng tới chất lượng môi trường không khí đô thị, đồng thời là nguyên nhân gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ của cộng đồng dân cư trên địa bàn Hà Nội.

Để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường, rất cần thiết phải có những nghiên cứu, xây dựng và ban hành quy định, chế tài quản lý về phát thải nói chung và đối với các phương tiện cơ giới cũng như xe mô tô, xe gắn máy nói riêng. Theo nghiên cứu của Viện Khoa học và Công nghệ giao thông vận tải cho thấy việc kiểm tra khí thải, bảo dưỡng không chỉ góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí tiết kiệm nhiên liệu mà còn nâng cao an toàn giao thông. Cụ thể chỉ với việc bảo dưỡng xe mô tô, xe gắn máy như thay lọc gió, dầu bôi trơn, bugi và điều chỉnh tốc độ cầm chừng cho thấy nồng độ CO và HC thử lại chế độ không tải giảm so với trước bảo dưỡng lần lượt là 42% và 45% và tiêu thụ nhiên liệu giảm 7% (thử theo chu trình). Đồng thời, qua nghiên cứu, thực tế hiện nay một  bộ phận người dân chưa nhận thức được rõ về hiệu quả của việc kiểm tra khí thải, bảo dưỡng xe thường xuyên cũng như thay thế xe cũ  nát giúp giảm khí thải, giảm thiểu tai nạn giao thông. Ngoài ra, việc thu gom và xử lý xe máy thải bỏ chưa đúng chuẩn quy cách cũng là tác nhận gây nên ô nhiễm không khí, đất và nước.

Từ những thực tế nay, ngày 22/7/2021 vừa qua, UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 172/KH-UBND về việc thực hiện đo kiểm khí thải xe mô tô, xe gắn máy cũ đang lưu hành trên địa bàn Thành phố, làm cơ sở nghiên cứu, đề xuất các giải pháp cải thiện chất lượng không khí. Theo kế hoạch, mới đây, Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) Hà Nội cũng đã đề xuất kế hoạch thu xe máy cũ nát đổi xe máy mới nhằm bảo vệ môi trường và đã được UBND TP. Hà Nội chấp thuận, và ban hành kế hoạch để các Sở, ngành liên quan chuẩn bị đo khí thải mô tô, xe gắn máy cũ đang lưu hành ở Thủ đô. Đồng thời, thống nhất triển khai kế hoạch từ tháng 9/2021 đến tháng 6/2022. Mục tiêu chung của kế hoạch là giúp sớm định hướng các giải pháp về cơ chế, chính sách gắn kết giao thông và bảo vệ môi trường, sức khỏe người dân. Cùng với đó là xây dựng các cơ sở khoa học giúp quá trình ra quyết định đối với xây dựng và thực thi các chính sách về giao thông bề vững và bảo vệ môi trường, cải thiện chất lượng không khí.

Ngoài ra, trong suốt quá trình triển khai kế hoạch sẽ giúp nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của việc kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy và thu hồi xe máy cũ, trách nhiệm và quyền lợi của người dân. Từ đây, cũng mong muốn bước đầu hình thành thói quen về bảo dưỡng, kiểm định khí thải xe máy định kỳ và sẽ chấp nhận thải bỏ những xe đã cũ không đảm bảo an toàn kỹ thuật và môi trường, tiến tới góp phần giảm thiểu ảnh hướng tới chất lượng không khí. Đồng thời, những cơ sở dữ liệu trong suốt quá trình thực hiện sẽ góp phần bổ sung cơ sở khoa học thông qua thực tiễn làm căn cứ cho công tác xây dựng và thực thi các chính sách về kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy đang lưu hành và thu hồi xe mô tô, xe gắn máy cũ không đủ điều kiện lưu hành

Theo dự kiến tới đây Kế hoạch sẽ được triển khai với hoạt động chính là đo kiểm khí thải; đánh giá hiện trạng phát thải của xe mô tô, xe gắn máy. Kế hoạch này được thực hiện bởi Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp cùng Sở Giao thông Vận tải Hà Nội; các sở, ban, ngành; Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam; Trung tâm Sống và học tập vì môi trường và cộng đồng; Viện Khoa học và Công nghệ giao thông vận tải. Số lượng được đo kiểm dự kiến khoảng 3.000 - 5.000 xe mô tô, xe gắn máy các hãng: Honda, Yamaha, Suzuki, Piaggio, SYM. Khi chính thức triển khai, các đơn vị chức năng sẽ lập 8 trạm đo khí thải trên nhiều tuyến đường tại các quận trung tâm; lập 30 đại lý hỗ trợ việc đổi xe máy cũ trên địa bàn 6 quần, gồm: Hoàn Kiếm, Cầu Giấy, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Thanh Xuân, Hà Đông để triển khai. Xe của người dân sẽ được đưa vào các trạm này để đo khí thải, kiểm tra tiêu chuẩn an toàn, từ số liệu kiểm tra và được các chuyên gia của các hãng tư vấn về tình trạng xe và các giải pháp khác nhằm bảo đảm an toàn giao thông và hạn chế phát thải gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng sức khỏe. Người dân hoàn toàn có thể biết rõ được mức độ an toàn của phương tiện sau khi kiểm tra, thông số khí thải xả ra, và có thể đưa ra lựa chọn bảo dưỡng, sửa chữa hoặc đổi cũ lấy mới. Sau kiểm tra, các phương tiện  sẽ vẫn tiếp tục được lưu hành trên địa bàn thành phố. Ngoài ra chi phí bảo dưỡng và phụ tùng thay thế cho xe không đạt tiêu chuẩn khí thải cũng sẽ được Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam sẽ hỗ trợ một phần.

Các sẽ sau khi kiểm tra cũng sẽ được gián tem cho những xe đạt tiêu chuẩn khí thải. Ngoài việc hỗ trợ người dân được kiểm tra khí thải xe máy miễn phí. Theo kế hoạch đề ra, Thành phố Hà Nội cũng sẽ tiến hành thí điểm thu hồi và xử lý xe máy thải bỏ từ người tiêu dùng và hỗ trợ chuyển đổi xe máy mới.

Thu Trung

Theo Tạp chí Tri thức Xanh - Số: 74 - 21